لجستیک درصد زیادی از مباحث مدیریت زنجیره­ی تامین را شامل می­شود، این موضوع شامل اجزایی چون مدیریت خدمات به مشتری، پیش­بینی و برآورد، مدیریت موجودی، تهیه وتامین مواد، مدیریت سفارشات، جابجایی مواد وتجهیزات، بسته­بندی، حمل ونقل وترافیک، نگهداری وانبارداری، خدمات پس از فروش، فناوری اطلاعات و ارتباطات و… است.

دربین این مباحث شاید بتوان انبارداری و ذخیره­سازی را یکی ازقدیمی­ترین و پرطرفدارترین مباحث دانست که به همراه موضوع توزیع­ و حمل­و­نقل بیش از نیمی از مطالب مربوط به لجستیک را پوشش می­دهد. در این راستا معمولا هر سازمانی که پس از حیطه­ی تولید به انجام بهبود در حیطه­های لجستیکی وغیرتولیدی فکر کند، معمولا انبارداری و ذخیره­سازی را به عنوان یکی از اولین محدوده­هایی که احتمال کسب عاید و بهبود چشمگیری در آن بسیار بالاست می­نگرد و از این رو پژوهش برای تولید، از تولید به توزیع سرایت کرده است و استانداردها برای عملکرد دقیق در زمینه­ توزیع، به طور شگرفی افزایش یافته است بطوری که امروزه متوسط دقت ارسال کالا در انبارهای آمریکا حدود 99% است حال آنکه استانداردهای ژاپنی با یک خطا در 10000 ارسال به سرعت به یک استاندارد قابل قبول­تر تبدیل می­شوند.

انبارداری و ذخیره­سازی در سازمانهای نظامی وغیرنظامی، سازمانهای تولیدی و خدماتی به یک اندازه اهمیت دارد، به عنوان نمونه شرکت­های پخش فرآورده­های نفتی یا دارویی که اصولا تولید کالا هم نمی­کنند درصدزیادی از فضا وسرمایه­ی خود را صرف انبارداری وذخیره ­سازی می­کنند. فضاها وسرمایه­های درگیر برای اقلام، کالاهای کهنه و متروک شده، تجهیزات جابجایی و ذخیره­سازی مواد، ماشین آلات اسقاطی و از این قبیل صرف می­شود.

درهر حال انبارداری و ذخیره­سازی از هر دیدگاهی که نگریسته شود اهمیت خاص خود را داراست و توجه به آن منافع زیادی را عائد می­کند. انتخاب سفارشات فرآیند برداشتن اقلام از انبار برای یک تقاضای خاص و به عنوان یک فعالیت با بالاترین اولویت در بهبود بهره­ وری انبار بشمار می­آید زیرا اولا انتخاب سفارشات هزینه­برترین فعالیت یک انبار است و ثانیا این فعالیت از نظر مدیریتی بسیار مشکل می­باشد که ناشی از برنامه­های عملیاتی جدید می­باشد. پاسخ سنتی در برابر افزایش تقاضا، اندوختن منایع اضافی است. در انبار منابع شامل

 نیروی انسانی، تجهیزات و فضاست. متاسفانه بدست آوردن و نگهداری این منابع می­تواند سخت باشد و علیرغم بهبودهای اقتصادی، دوباره تاثیر کمبود نیروی انسانی بوجود می­آید و بعلاوه با مسائلی مانند نیروی کار مسن، جمعیت اقلیت و کاهش مهارت­های فنی سازگار روبهرو می شویم و در نتیجه افزایش نیروی کار نمی­تواند روش حل مناسبی باشد. از این رو در برابر افزایش سریع تقاضا در عملیات انبار برای برآوردن این تقاضا، امروزه طراحی و مدیریت عملیات انبار با مشکلاتی زیاد رو به رو شده است. برای غلبه بر این مشکلات باید بهبود فرآیندهای انبار به عنوان ابزاری برای مدیریت انبارها و مراکز توزیع، تحت توجه قرار گیرد.

در این راستا در این پایان­نامه پژوهش بر روی مبحث برنامه­ریزی انتخاب سفارشات یا اولویت­بندی در انتخاب تقاضاهای ارسال شده به انبار به منظور بیشینه کردن تعداد سفارشهای تکمیل شده در دوره­های زمانی دلخواه انجام گرفته است.

1-2. تعریف مساله

یک مرکز توزیع را در نظر می­گیریم که بسیاری از قطعات مورد نیاز مشتریانش را تامین می­کند، مشتری­ها هر روزه سفارشات را در مرکز توزیع قرار می­دهند، سفارشهایی که تمام قطعات خواسته شده­ی آن در انبار موجود باشد در همان روز برای مشتریان فرستاده می­شوند و سفارشهایی­هم که بخاطر کمبود حداقل یکی از قطعات آن تکمیل­نشود(سفارشات به تاخیر افتاده[1]) به روزهای بعد موکول می­شوند و در روزهای بعد در اولویت قرار می­گیرند تا مدت زمان تاخیر آنها کم شود، چنین حالتی تعداد سفارشات تکمیل شده می­تواند تحت تاثیر چگونگی تخصیص منابع موجود به سفارشها می­باشد.در این پایان­نامه یک مدل ریاضی غیرخطی دینامیک برای­ حداکثرکردن تعدادسفارشات پر شده معرفی می شود به­گونه­ای که مدت زمان تاخیری سفارشات به تاخیر افتاده حداقل شود.

1- 3. هدف از تحقیق

هدف از این تحقیق ارئه­ی یک مدل دینامیک ریاضی برای مسئله­ی برنامه­ریزی انتخاب سفارشات به منظور ماکسیمم کردن تعداد سفارشات تکمیل شده و ارزیابی کارایی و اثربخشی آن می باشد .

1-4. فرضیات تحقیق

یک مرکز توزیع را در نظر میگیریم که­درهر روز تعدادm سفارش از طرف خرده­فروشان دریافت میکند و در هر سفارش شامل n نوع قطعه باتعداد معین می باشد و همچنین تعداد کل روزهاH را فرض میکنیم.

• سفارش­هایی که همه­ی قطعات خواسته شده در آن در انبار وجود داشته باشد در همان روز برای مشتری فرستاده میشود و لی اگر حداقل یکی از قطعات خواسته شده­ی سفارشی در دسترس نباشد آن سفارش در روزهای بعد در اولویت قرار میگرد تا مانع از به تاخیر افتادن زیاد آن سفارش نشود .

• مقدار سفارش هرقطعه درهرسفارش مقدار مشخصی می باشد و مشتریان مختلف لزوما قطعات یکسانی در سفارشاتشان درخواست نمی­کنند.

• مقدارموجودی همان تولید روزا­نه­ی کارخانه و مقداری مشخص می باشد.

• مشتریان دارای ارزش یکسانی برای مرکز توزیع می باشند .

5-1. مراحل تحقیق

تعیین مساله: در این پژوهش مساله­ی اصلی پیدا کردن یک مدل دینامیک ریاضی برای مساله ی برنامه­ریزی انتخاب سفارشات (انتخاب تقاضا) است .

مطالعه­ی منابع مربوطه: در این مرحله با مطالعه­ی سیستمهای انبارداری و نقش آن در مدیریت زنجیره­ی به اهمیت انتخاب سفارشات در این زمینه پی برده شد و مطالعه­ روی سیستمهای انتخاب سفارشات انجام شد.

انتخاب طرح: با توجه به مطالعات انجام شده لزوم تحقیق در زمینه­ برنامه­ریزی انتخاب سفارشات درک شد و با توجه به اینکه مدلهای قبلی ارائه شده در این زمینه برای حالت دینامیک طراحی نشده بودند، لذا مبحث طراحی مدل دینامیک برنامه ریزی انتخاب سفارشات بعنوان طرح پژوهش انتخاب شد.

تجزیه و تحلیل: در این مرحله شناخت کافی نسبت به روشهای انتخاب تقاضا از جمله روش “اولین ورود اولین خدمت” و روش “برنامه ریزی خطی” ارائه شده حاصل گردید ولی به دلیل اینکه این قواعد برای حالت استاتیک بودند مقایسه ی عملکرد این روشها برای دوره های بیشتر از یک دوره میسر نبود با این وجود در فصل چهارم با فرضیاتی مشخص عملکرد قاعده ی “اولین ورود اولین خدمت ” با روش ارائه شده در یک دوره ی زمانی سه روزه مقایسه شد ، و از آنجا که روشهای حل بهینه­ی دقیق قادر به حل مدل برای ابعاد بزرگتر نبودند مدل ارائه شده با استفاده از زبان نرم افزار متلب کدبندی وبا الگوریتم ژنتیک حل شده و جوابهای حاصل از حل مدل با الگوریتم ژنتیک با جوابهای لینگو برای ابعاد کوچک مسئله در فصل چهارم مورد مقایسه قرار گرفتند.

1-6. توجیه ضرورت انجام طرح

اگر ما انتخاب سفارشات را به دو مرحله تقسیم بندی کنیم اولین مرحله برنامه­ریزی انتخاب سفارش­ها است که بعنوان یک فرایند تصمیم گیری برای انتخاب اینکه کدامیک از سفارشهای روزانه انتخاب و برای مشتریان فرستاده شوند تعریف میشود و دومین مرحله عملیات اجرایی است که هدف آن کامل کردن انتخاب سفارشات از موثرترین راه ممکن برای رساندن سفارش به مشتری میباشد.

در فاز عملیات اجرایی محققان روی روشهای چیدمان انبار،انبارداری،دسته­بندی کالاها وهمچنین روشهای بهینه کردن مسیرهای ارسال سفارش به مشتری تا حدود زیادی تحقیق کرده­اند.اما با وجود توجه به روشها و جنبه­های زیادی که در عملیات اجرایی سیستم انتخاب سفارشات تاثیر می­گذارند هیچ­کدام از این تحقیقات آکادمیک و رسمی بجز یک مورد مرحله­ی برنامه­ریزی انتخاب سفارش را درنظر نگرفته­اند. این در حالی است که بنابرگفته­ی دست اندرکاران انبارداری ، کسری قطعات به فراوانی در عملیات روزانه­ی مراکز توزیع تجربه میشود ومخصوصا با افزایش تعداد سفارشات یا قطعات، موجودی تا حد ممکن پایین می آید و درنتیجه با مشکل کمبود موجودی در مراکز توزیع روبه­رو میشویم وتحقیقات نشان می­دهند که در اکثر مراکز توزیعی که با هزاران نوع قطعه سروکار دارند انتخاب سفارشات می­تواند سطح سرویس­دهی و رضایت مشتری را با استفاده از معیار تعداد سفارشات پر شده تحت تاثیر قرار دهد.

بنابراین برنامه­ریزی سفارشات ازآنجا که با در نظر گرفتن پارامترهایی مانند موجودی انبار این هدف را دنبال می­کند که سفارشات روزانه­ی مشتریان در حداقل زمان ممکن به دست آنها برسد نقشی بسیار تعیین کننده در سرویس دهی به مشتری خواهد داشت و انگیزه­ی اصلی این پایان نامه هم ارائه­ی مدلی برای برنامه­ریزی انتخاب سفارشها می باشد .

1. called back orders