1-1. سندرم متابولیک

1-1-1. تاریخچه و تعریف

سندرم متابولیک ترکیبی از اختلالات متابولیکی است که اولین بار در سال 1923 توسط Alberti و همکاران به صورت مجموعه ای از اختلالات همچون نقرس، افزایش فشار خون و قند خون بیان شد (1). در سال 1956، Avogaro و Crepaldi به فاکتورهایی مانند چاقی، افزایش فشار خون و قندخون بالا به عنوان اجزای سندرم متابولیک اشاره کردند (2). Reaven در سال 1988 اصطلاح سندرم X به همراه افزایش خطر دیابت نوع 2، بیماری های قلبی، مقاومت به انسولین، افزایش فشار خون، افزایش قند و چربی خون را به کار برد (3). چهاربخشی کشنده [1] و مقاومت به انسولین[2] از دیگر نام های این اختلال است (4, 5). امروزه واژه سندرم متابولیک بهترین معرف برای این اختلال متابولیک می باشد (1).

از آنجا که علائم سندروم متابولیک با هم رخ می دهد، بیماران مبتلا به یک یا فقط چند صفت به احتمال زیاد دارای صفات دیگر علاوه بر

 مقاومت به انسولین هستند (6). ارزشمند بودن ارزیابی مقاومت به انسولین اضافه بر صفاتی که به طور معمول اندازه گیری می شود، نامشخص است.

وجود چند تعریف سندرم متابولیک منجر به برخی از مشکلات در مقایسه داده ها از مطالعات با استفاده از معیارهای مختلف شده است (7-13). معیارهای تعریف شده توسط برنامه ملی آموزش کلسترول[3] (NCEP/ATP III) گسترده ترین معیار مورد استفاده است (14).

معیارهای ATP III کنونی سندرم متابولیک را با وجود سه مورد از پنج صفت زیر تعریف می کند:

• چاقی شکمی، تعریف شده به صورت دور کمر در مردان ≥102 سانتی متر (40 اینچ) و در زنان ≥88 سانتی متر (35 اینچ).

• سطح سرمی تری گلیسرید ≥150 mg / dL و (1.7 میلی مول / لیتر) و یا تحت درمان دارویی برای تری گلیسرید بالا.

• کلسترول HDL سرم <40 میلی گرم / دسی لیتر (1 میلی مول / لیتر) در مردان و <50 میلی گرم / دسی لیتر (1.3 میلی مول / لیتر) در زنان و یا درمان های دارویی برای HDL-C پایین.

• فشار خون ≥ 85/130 میلی متر جیوه یا درمان های دارویی برای فشار خون بالا.

• قند خون ناشتا (FPG ≥100 mg / dL) و یا درمان های دارویی برای قند خون بالا.

فدراسیون بین المللی دیابت[4] با تقسیم جمعیت به سه گروه 10-6، 16-10 و بالای 16 سال، تعریفی برای سندرم متابولیک ارائه کرد که در هر سه گروه، چاقی شکمی جزء اصلی اختلال عنوان شد. بر اساس این تعریف، امکان تشخیص قطعی سندرم متابولیک در گروه کودکان زیر 10 سال وجود ندارد. در نوجوانان 10 تا 16 سال، علاوه بر چاقی شکمی حضور حداقل دو مورد از فاکتورهایی مانند تری گلیسرید بالای 150 میلی گرم در دسی لیتر، کلسترول HDL پایین تر از 40 میلی گرم در دسی لیتر، فشار خون بالای 85/130 میلی متر جیوه، گلوکز ناشتای بیشتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر و دور کمر بیش از 90 سانتی متر در تشخیص سندرم متابولیک الزامی است (15).

فدراسیون بین المللی دیابت(IDF) معیارهای سندرم متابولیک را در سال 2006 (16) به روز کرد. چاقی مرکزی یک عنصر ضروری در این تعریف بوده و دارای آستانه های مختلف دور کمر برای گروه های مختلف نژادی-قومی است:

• افزایش دور کمر، بر اساس آستانه خاص قومی دور کمر

به علاوه دو مورد از موارد زیر:

• تری گلیسیرید> 150 میلی گرم / دسی لیتر و یا درمان تری گلیسیرید بالا.

• کلسترول HDL <40 میلی گرم / دسی لیتر در مردان یا <50 میلی گرم / دسی لیتر در زنان، و یا درمان برای HDL پایین.

• فشار سیستولیک خون> 130، فشار خون دیاستولیک> 85، و یا درمان برای فشار خون بالا

• قند خون ناشتا> 100 میلی گرم / دسی لیتر و یا دیابت نوع 2 قبلا تشخیص داده ؛ تست تحمل گلوکز خوراکی برای بیماران با قند خون ناشتای بالا توصیه می شود، اما الزامی نیست.

[1] The Deadly Quartet

[2] Insulin Resistanse

[3] The National Cholesterol Education Program (NCEP/ATP III)

[4] International Diabetes Federation