وجود اطلاعات مالی شفاف و قابل مقایسه یکی از ارکان مهم پاسخگویی و تصمیمگیری آگاهانه بوده و در رشد و توسعهی اقتصادی اثرگذار است. اگر چه اطلاعات مالی از منابع مختلف قابل استخراج است، اما در حال حاضر صورتهای مالی هستهی اولیهی منابع اطلاعات مالی را تشکیل میدهد و تقریبا حسابداران مسئول تهیه و ارائهی این صورتها هستند. از آن جا که صورتهای مالی به عنوان مهمترین منبع اطلاعاتی برای انعکاس نتایج عملکرد و وضعیت مالی و جریانات نقدی واحدهای تجاری شناخته شده است، به همین دلیل مبنای تهیهی صورتهای مالی که همان استانداردهای حسابداری هستند، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و یکی از الزامات تهیه و ارائهی اطلاعات مالی با کیفیت مطلوب، وضع و تدوین اصول و استانداردهای حسابداری و رعایت آنها در عمل میباشد(مشایخ و همکاران،1391).
یکی از ویژگیهای کیفی مهم استانداردهای حسابداری، قابلیت مقایسه است که باید به عنوان یک مبنا در تهیهی صورتهای مالی در نظر گرفته شود.
سیستم حسابداری را میتوان به عنوان یک نقشه از رویدادهای اقتصادی صورتهای مالی تعریف کرد. دو شرکت زمانی دارای سیستم حسابداری مشابه هستند که صورتهای مالی قابل مقایسهای در مجموعهی رویدادهای اقتصادی مشابه ارائه دهند. قابلیت مقایسهی صورتهای مالی به استفادهکنندگان کمک میکند تا اطلاعات صورتهای مالی را با هزینهی کم تفسیر کنند و به آنها در شناسایی شباهتها و تفاوتهای بین رویدادهای اقتصادی شرکتها کمک میکند. به عبارت دیگر قابلیت مقایسهی صورتهای مالی مطلوب است زیرا تخصیص بهینهی سرمایه را آسان میکند. در نهایت زمانی که صورتهای مالی قابلیت مقایسه دارند، سرمایه گذاران قادر خواهند بود معاملات و رویدادهایی که زیربنای صورتهای مالی هستند را نسبت به گذشته ارزیابی کنند. به عنوان مثال قیمت جاری سهام منعکسکنندهی انتظارات بازار در مورد عملکرد آتی شرکت است و اگر پیشبینی سودهای آتی بهتر انجام گیرد، قیمت سهام میتواند حاوی اطلاعات مفیدی باشد(چوی و همکاران، 2013).
چندین عامل در مورد اهمیت قابلیت مقایسهی صورتهای مالی شرکتها در تحلیلهای مالی وجود دارد. بر اساس کمیسیون بورس اوراق بهادار، زمانی که سرمایهگذاران در مورد شایستگی و قابلیت مقایسهی سرمایهگذاریهایشان قضاوت میکنند تخصیص کارآمد سرمایه آسان و اعتماد سرمایهگذار افزایش مییابد. سودمندی قابلیت مقایسه در بیانیهی مفاهیم حسابداری هیئت استانداردهای حسابداری مالی تاکید شده است. هیات استانداردهای حسابداری مالی بیان میکند که تصمیمات سرمایهگذاران و اعطای وام مستلزم ارزیابی فرصتهای جایگزین میباشد و سرمایهگذاران اگر اطلاعات مقایسهای نداشته باشند نمیتوانند به طور منطقی تصمیم بگیرند. با وجود اهمیت قابلیت مقایسه، معیارهای اندازه گیری قابلیت مقایسهی صورتهای مالی کاملا مشخص نیست و شواهد کمی از سودمندی قابلیت مقایسهی صورتهای مالی برای استفادهکنندگان وجود دارد(دیفرانکو و همکاران، 2011).
هیات استانداردهای حسابداری مالی بیان میکند که اهداف کلی گزارشهای مالی فراهم کردن گزارشهای شرکتهای موجود و سرمایهگذاران بالقوه و بدهکاران با اطلاعاتی که آنها را به ارزیابی مقدار، زمان و خالص وجوه نقد آتی نامطمئن واحد قادر میسازد. هیات استانداردهای حسابداری مالی بیان میکند که صورتهای مالی قابل مقایسه در همهی شرکتها و در هر زمانی به استفادهکنندگان در شناسایی شباهتها و تفاوتهای بین اقلام کمک میکند. بهویژه برای اطلاعاتی که قابل مقایسه باشند همهی چیزهای مشابه باید به طور مشابه دیده شوند و چیزهای متفاوت باید به طور متفاوت دیده شوند. قابلیت مقایسهی صورتهای مالی افزایش نمییابد اگر به چیزهای غیرمشابه به طور مشابه و اگر به چیزهای مشابه به طور متفاوت نگریسته شود( کیم و همکاران،2012).
1-2 بیان مسئله
هدف اصلی حسابداری ارائهی اطلاعات مفید برای تصمیمگیریهای استفادهکنندگان صورتهای مالی است. اطلاعاتی که در صورتهای مالی ارائه میشود، در صورتی مفید خواهد بود که از ویژگیهای کیفی خاصی برخوردار باشد. استفادهکنندگان صورتهای مالی باید بتوانند صورتهای مالی واحد تجاری را طی زمان، جهت تشخیص روند تغییرات در وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطافپذیری مالی واحد تجاری مقایسه نمایند. آنها همچنین باید بتوانند صورتهای مالی واحدهای تجاری مختلف را مقایسه کنند تا وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطافپذیری مالی آنها را نسبت به یکدیگر بسنجند. به منظور قابل مقایسه نمودن صورتهای مالی واحد تجاری در دوره های مختلف، ضرورت دارد اثرات معاملات و سایر رویدادهای مشابه در داخل واحد تجاری با ثبات رویه اندازهگیری و ارائه شود(مجتهدزاره و مددی نعمتی،1384).
یکی از مهمترین اهداف یکسانسازی جهانی استانداردهای حسابداری افزایش قابلیتمقایسهی صورتهای مالی است. از دیدگاه نظری این توافق وجود دارد که داشتن مجموعهی واحدی از استانداردهای با کیفیت بالا به نفع سرمایهگذاران است و منجر به كاهش هزینههای اداری جهت دسترسی به بازارهای سرمایه در سراسر جهان میگردد. در یك بازار سرمایهی یكپارچه، منطق وجود مجموعهی واحدی از استانداردها آشكار است، زیرا این مجموعهی واحد، مقایسهپذیری و درك گزارشگری مالی را بهبود میبخشد و بکارگیری سرمایه در فراسوی مرزهای سیاسی را كاراتر میسازد. گزارشگری مالی از طریق اینترنت در حال رایج شدن است و سرمایهگذاران از هر كشوری، صرفنظر از كشورهای محل اقامت آنها به اطلاعات مالی شركتها دسترسی دارند و تنها در صورت استفاده از استانداردهای یكنواخت گزارشگری مالی میتوان وضعیت مالی شركتهای سراسر دنیا را با یكدیگر مقایسه کرد(فروغی و اشرفی،1388).
همانطور که گفته شد یکی از اهداف حسابداری و تهیه صورتهای مالی، فراهم کردن اطلاعات سودمند به منظور تسهیل تصمیمگیری است. از جلوههای این سودمندی توان پیشبینی اقلام صورتهای مالی است. پیشبینی عاملی کلیدی در تصمیمگیریهای اقتصادی است. سرمایهگذاران، اعتباردهندگان، مدیران و دیگر اشخاص در تصمیمگیریهای اقتصادی متکی به پیشبینی و انتظارات هستند. از آ ن جایی که سرمایهگذاران و تحلیلگران مالی از سود به عنوان یکی از معیارهای اصلی برای ارزیابی شرکتها استفاده میکنند، آنان تمایل به اندازهگیری میزان سودآوری آتی دارند تا نسبت به نگهداری یا فروش سهام خود تصمیمگیری کنند. آنان با پیشبینی سود، نسبت به وضعیت یک شرکت قضاوت میکنند، زیرا در اصل تفاوت در این پیشبینیهاست که تخصیص منابع سرمایه به بخشها و واحدهای مختلف تجاری را تعیین میکند. این موضوع برای سرمایهگذاران بالقوه نیز اهمیت دارد. آنها با پیشبینی جریانهای نقدی و سودهای آتی نسبت به سرمایهگذاری و تخصیص منابع سرمایهی خود اقدام میکنند. به طور کلی ارزش اطلاعات حسابداری با ارزش و محتوای پیشبینی آن سنجیده میشود. از این رو هرگونه پژوهش که توان حسابداری را برای شناخت محتوای اطلاعات حسابداری، به ویژه از نظر توان پیشبینی افزایش دهد، به همان نسبت برای حسابداری مهم است و به همین ترتیب برای زمینههای مربوط به حسابداری نظیر مدیریت امور مالی اهمیت دارد(علوی طبری و جلیلی، 1385).
پژوهشهای قبلی اشاره دارند که کیفیت بالای افشا میتواند به سرمایهگذاران در پیشبینی عملکرد آتی شرکت کمک کند و برخی مطالعات اخیر نیز استفاده از استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی را به عنوان یک وسیله برای بهبود قابلیت مقایسه میپذیرند، این مطالعات حاوی اطلاعاتی از سودمندی قابلیت مقایسه در مورد افزایش تجزیه و تحلیل اطلاعات محیط کسب و کار است.
برادشو و همکاران(2009) و همچنین دی فرانکو و همکاران (2011) با استفاده از اندازهگیری قابلیت مقایسه در سطح شرکت نشان دادند که برای شرکتهایی که قابلیت مقایسهی بالایی با صنایع همصنف خود دارند؛ دقت پیشبینی سود توسط تحلیلگران مالی بالاست و پراکندگی کمتری وجود دارد. به عبارت دیگر فنگ و همکاران(2012) و کیم و همکاران (2013) گزارش کردند که قابلیت مقایسه در بازارهای اعتباری خصوصی و عمومی نیز سودمند است. با توجه به پیامدهای قابلیت مقایسه برای تخصیص بهینهی سرمایه، چن و همکاران (2013) مطالعاتی انجام دادهاند که نشان میدهد در شرکتهایی که با صنایع همصنف خود قابل مقایسه باشند، سرمایهگذاران در محیط کسب و کار بهتر میتوانند تصمیمگیری کنند. همچنین کمپبل و یانگ(2012) نشان دادند زمانی که قابلیت مقایسهی صورتهای مالی بین شرکتها وجود دارد تاثیر منفی اخبار صنایع همصنف بر قیمت سهام افزایش مییابد و سرمایهگذاران بهتر میتوانند تاثیر انتشار اخبار بر صنایع همصنف را درک کنند.
هاو و همکاران(2012) نشان میدهند سودمندی اطلاعات قیمت سهام در مورد سودهای آتی تا چه اندازه اطلاعات ارزشمندی از چشمانداز آتی شرکتها را برای سرمایهگذاران فراهم میکند و در قیمت سهام تاثیر دارد. همچنین آنها نشان دادند که اطلاعات بیشتر در مورد معاملات و فعالیتهای جاری شرکتها میتواند پیشبینی دقیق سرمایهگذاران از عملکرد آتی شرکت را تسهیل نماید. به طور مشابه، سرمایهگذاران میتوانند برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر در مورد معاملات و فعالیتهای اساسی شرکت به صورتهای مالی قابل مقایسه اتکا کنند که از طریق رویهها، برآوردها و مفروضات حسابداری ایجاد میشود. با استفاده از قابلیت مقایسهی اطلاعات حسابداری، سرمایهگذاران قادر خواهند بود شباهتها و تفاوتهای بین شرکتها را شناسایی کنند(چوی و همکاران،2013).
در این پژوهش ارتباط بین قابلیت مقایسه و بازده سهام بررسی میشود که برای تخصیص بهینهی سرمایه ضروری است از طریق ضریب واکنش سود آتی رابطهی بازده جاری سهام و سود آتی بررسی میشود.
1-3 ضرورت و اهمیت موضوع
قایلیت مقایسه یکی از مهمترین خصوصیات کیفی صورتهای مالی است. در رابطه با سایر خصوصیات کیفی پژوهشهای مختلفی در ایران و خارج انجام شده است اما در رابطه با قابلیت مقایسه پژوهشهای بسیار اندکی در ایران انجام شده است. در مورد قابلیت مقایسهی صورتهای مالی نسبت به مباحث دیگر حسابداری مبانی نظری کمتری وجود دارد و مزایای قابلیت مقایسهی صورتهای مالی به خوبی تشریح نشده است، در حالی که قابلیت مقایسهی صورتهای مالی به استفادهکنندگان کمک میکند تا اطلاعات صورتهای مالی را با هزینهی کم تفسیر کنند و به آنها در شناسایی شباهتها و تفاوتهای بین رویدادهای اقتصادی شرکتها کمک میکند. لذا در تخصیص بهینهی سرمایه و تصمیمگیریهای آگاهانه، به سرمایهگذاران کمک میکند. به طور کلی، قابلیت مقایسهی صورتهای مالی میتواند به تحلیلگران، مدیران و سرمایهگذاران در تحلیل و استفاده از صورتهای مالی کمک شایانی نماید.
همچنین این پژوهش تاثیر قابلیت مقایسه را بر ضریب واکنش سود آتی بررسی میکند. سود یکی از مهمترین اجزای صورتهای مالی است و سرمایهگذاران در تخصیص بهینهی سرمایهگذاری نگاه قابل توجهی به سود جاری و پیشبینی سودهای آتی دارند.
پیشبینی سود یک افشای داوطلبانه است و مدیران نگاه قابل توجهی دارند زمانی که این پیشبینیها را منتشر میکنند. آنها به طور مکرر و دقیق افق پیشبینیهایشان را انتخاب میکنند و این انتخابها میتواند بر توانایی بازار در تفسیر پیشبینیها تاثیر بگذارد و پیامدهای پیشبینی در قیمت جاری سهام منعکس میشود. به عبارت دیگر ویژگیهای پیشبینی به سرمایهگذاران کمک میکند تا ارتباط بین پیشبینی و سودهای آتی را بهتر بفهمند و به آنها اجازه میدهد بر اساس آن اوراق بهادار را قیمتگذاری کنند(چوی و همکاران، 2010).
این پژوهش مستقیما تاثیر قابلیت مقایسه بر بازده جاری سهام در عملیات جاری و آتی شرکت را منعکس میکند. ضریب واکنش سود آتی به طور مستقیم ارتباط بین بازده جاری سهام و سود آتی را اندازهگیری میکند و به تحلیلگران در پیشبینی سود آتی کمک میکند.
1-4 اهداف پژوهش
1-4-1 اهداف علمی
تعیین تاثیر قابلیت مقایسهی صورتهای مالی بر توانایی بازده جاری سهام در پیشبینی سود آتی.
1-4-2 اهداف کاربردی
1- با انجام این پژوهش، مبانی نظری در مورد قابلیت مقایسهی صورتهای مالی برای پژوهشگران در حوزهی ویژگی کیفی قابلیت مقایسه بیشتر تشریح میشود.
2- سرمایهگذاران میتوانند با توجه به اهمیت کاربرد قابلیت مقایسه در گزارشگری مالی، از طریق مقایسهکردن شرکتها، تصمیمگیریهای آگاهانهتری داشته باشند، با هزینهی کمتر اطلاعات مالی شرکتها را تجزیه و تحلیل و تفسیر نمایند و در نهایت تخصیص بهینهی سرمایه داشته باشند.
3- این پژوهش به تحلیلگران کمک میکند با توجه به ویژگی قابلیت مقایسهی صورتهای مالی شرکتها، سودهای آتی را بهتر پیشبینی کنند و اوراق بهادار را بهتر قیمتگذاری کنند.
4- این پژوهش به مدیران کمک میکند با مقایسه کردن وضعیت شرکت خود در سنوات متوالی و همچنین مقایسهی شرکت با صنایع همصنف دیگر، وضعیت شرکت خود را بهتر ارزیابی کنند و در جهت جبران کاستیها برآیند.
- 1. SEC
2 . FASB
. IFRS
- 1. Bradshaw et al. (2009) and De Franco et al. (2011)
- Fang et al. (2012b) and Kim et al. (2013)
- Chen et al. (2013)
- Campbell and Yung (2012)
- Haw et al. (2012)
- Futur Earnings response coefficient (FERC)