:

در عصر کنونی با توجه به نقش بارز رسانه ها در جامعه و اطلاع رسانی پیرامون موضوعات اجتماعی ،سیاسی،فرهنگی و… سعی می کنند الگوهای نوینی را به جامعه وارد کنند تا جایگزین فرهنگ ها و ارزش ها و الگوهای سنتی شوند در این رهگذر بحث تاثیر رسانه ها برمهارت اجتماعی عنوان عاملان تغییر و تحول در جامعه جهان مطرح می شود(دادستان1389).

اجتماعی شدن دانش آموزان یکی از مباحث مهم و بنیادی نظام آموزشی هر کشوری است،مدرسه نظام اجتماعی كوچكی است كه كودكان در آن قواعد اخلاقی، عرف اجتماعی، نگرشها و شیو ه های برقراری ارتباط با دیگران و نیز مهارت های تحصیلی را می آموزند . مهارت های اجتماعی به عنوان جزئی از دروس همیشه مورد بی توجهی قرار گرفته است و فقط زمانی به این مهم توجه می شود كه دانش آموزان از خود رفتاری نامناسب، مغایر با آنچه مورد نظر اولیا می باشد نشان دهند. یکی از نقش های معلم ایجاد پیوند بین جامعه و مدرسه است معلم در حقیقت باید در زندگی اجتماعی راهنمای شاگردان باشد(استرایکر،ترجمه اکرم قیطاسی، 1385).

به نظر الیوت و گرشام (1993). مهارت های اجتماعی یکی از مهمترین پیامد های فرایند تعلیم و تربیت است(فداکار نقل از چاری، 1384). از دیدگاه دیوئی جدا کردن فرد از زمینه ی اجتماعی او ناروا است( نقل از نقیـــــب زاده، 1381). مدرسه و همسالان از مهمترین عناصر در فرایند اجتماعی شدن دانش آموزان هستند. کودک در مدرسه علاوه بر تقویت آموخته های خانواده، مطالب جدید و روش های زندگی را مــــــی آموزد، مدرسه اجتماعی شدن کودکان را تسریع می کند و روابط و عقاید او را با دیگران افزایش مـــــــی دهد(قوشلی1384).” اهمیت مهارت های اجتماعی به حدی است که برخی آن را یکی از انواع هوش عملی دانسته اند”(شیخ محسنی،1386). بنابراین اگر رسانه ها نقش خود را در جامعه به خوبی ایفا کنند نتایج مثبت و مهمی برای جامعه و افراد آن جامعه در پی خواهد داشت.رسانه ها با برنامه ریزی خوب و سازنده و ارائه برنامه های مطلوب و هدفمند می توانند باعث افزایش مهارت اجتماعی در جامعه گردد از جمله اینکه می توانند باعث افزایش مهارت اجتماعی در مورد مسائل مختلف جامعه مانند اقتصادی،سیاسی،اجتماعی شوند و زمینه پیشرفت جامعه را فراهم آورند.رسانه ها با ایفای نقش خود به درستی در جامعه در زمان ها و موقعیت های مختلف می توانند بسیار سازنده و تاثیرگذار عمل نمایند به طور مثال در بحران های اقتصادی یک جامعه یا برنامه های هدفمند تبلیغات از طریق فیلم برنامه های اقتصادی مردم را به مشارکت و همیاری در فعالیت های اقتصادی مجاب کنند(تجری،1386).رسانه ها در همه زمینه های فرهنگی اقتصادی سیاسی اجتماعی و… می تواند با ایفای نقش خود به خوبی مثبت و تاثیرگذار عمل نماید اما اگر رسانه ها به عنوان یکی از نهاد های تأثیر گذار یک جامعه نقش و کارکرد خود را به خوبی ایفا نکنند می توانند آسیب های جدی و مخربی را به جامعه وادار کنند. در این مطالعه برای رسیدن به مفاهیم قابل درک در رابطه با رسانه های دیداری وشنیداری برداشت ها و نظرات دیگران را در یک نگاه اجمالی مرور می شود تا بتوان هرچه بهتر از دانش های پیشین بهره مند شد. و از نهایت قدرت انتقال محقق استفاده می شود تا در نهایت این یافته ها را در جهت موضوع تحقیق یعنی سنجش تأثیر آموزش دیداری وشنیداری بر میزان یادگیری مهارت های اجتماعی دانش آموزان ، بکار گرفته شود .

1-2-بیان مسأله :

در حال حاضر بیش از بیست سال است که فن آوری رایانه در مدارس مورد بهره برداری قرار می گیرد. امروزه، دیگر فن آوری اطلاعات وارتباطات به عنوان یک ابزار تدریس یا به عنوان یکی از موضوعات درسی محسوب نمی گردد. اما چیزی که مسلم است این است که فن آوری اطلاعات وارتباطات در حال ایجاد تغییر شکل ودگرگون سازی کل نظام آموزش وپرورش است(کونانی،1390). استفاده از فن آوری ها

 به دلیل تخصصی بودن حوزه کاری،تعیین کننده موفقیت در رسیدن به اهداف آموزش وپرورش است.روش های آموزشی نیز نیازمند بازنگری است تا با استفاده از یافته های نوین پژوهشی،بتواند بیشترین بازده را برای دانش آموزان داشته باشد(جهاندیده،1390).

در حال حاضر، استفاده از رسانه های آموزشی دیداری وشنیداری متمرکز شده است ونشان داده است رسانه های آموزشی خصوصأ رسانه های دیداری یک روش آموزشی مؤثر برای آموزش چنین دانش آموزانی مناسب می باشد. رفتار اجتماعی پایه واساس زندگی فرد را تشکیل می دهد ورشد اجتماعی نیز سبب شکوفایی رشد عقلانی فرد می شود، منظور از رشد اجتماعی ،تکامل فرد در روابط اجتماعی است به طوری که فرد بتواند با افراد جامعه اش هماهنگ وسازگار باشد(جعفری ندوشن،1390). دانش آموزان با مهارت سطح اجتماعی بالاتر ،تعامل بیشتری با همسالان خود دارند. با این حال بعضی از دانش آموزان ،مهارت اجتماعی پایین تری نسبت به همسالان خود دارند که با بهره گیری از راهکارهای مناسب به خصوص مدرسه ،کمبود مهارت های اجتماعی آنان بارزتر می شود(هاشمی،1390).

اجتماعی شدن فرایندی است که در آن هنجارها، مهارت‌ها، انگیزه‌ها، نگرش‌ها و رفتارهای فرد شکل می‌گیرد تا ایفای نقش کنونی یا آتی او در جامعه مناسب و مطلوب شناخته شود.

در این فرایند، اکتساب و به کارگیری مهارت‌های اجتماعی و چگونگی برقراری ارتباط و تعامل با دیگران، یکی از مولفه‌های اصلی رشد اجتماعی بخصوص در بین کودکان و نوجوانان محسوب می‌شود.
در این راستا، رفتار اجتماعی بر تمامی جنبه‌های زندگی کودکان و نوجوانان سایه می‌افکند و بر سلامت روانی، سازگاری و شادکامی بعدی آن‌ها تاثیر می‌گذارد. توانایی فرد از نظر کنار آمدن با دیگران و انجام رفتارهای اجتماعی مطلوب، میزان محبوبیت او را میان همسالان و نزد معلمان، والدین و دیگر بزرگسالان مشخص می‌کند. میزان توانایی فرد در مهارت‌های اجتماعی به طور مستقیم به رشد اجتماعی فرد و کمیت و کیفیت رفتارهای اجتماعی مطلوبی که از خود نشان می‌دهد، مربوط می‌شود (حیدری، 1384).بیشتر روان شناسان معتقدند که مهارت های اجتماعی مجموعه رفتارهای فراگرفته وقابل قبولی هستند که مه فرد را قادر می سازند با دیگران ارتباط برقرار سازد واز عکس العمل های نامعقول اجتماعی خودداری کند. همکاری ،مشارکت با دیگران،کمک کردن،آغازگر برقراری رابطه،تقاضای کمک کردن،تعریف وتمجید از دیگران، مثال هایی از مهارت های اجتماعی به شمار می آیند(گوپال،2009).کودکانی که مهارت های اجتماعی کسب کرده اند در ایجاد ارتباط با دیگران موفق تر از کودکانی هستند که فاقد این مهارت هستند(کاویوچای،2009). از این رو در سال های اخیر توجه بسیاری به آموزش مهارت های اجتماعی از طرق مختلف شده است.مطالعات بسیاری نشان می دهد که رسانه های دیداری وشنیداری فرصت مناسبی برای ایجاد ورشد مهارت های اجتماعی فراهم می آورند(موالم،2010).

ساک،2010) نشان داده اند که رسانه های دیداری –شنیداری بهتر از رسانه های شنیداری انگیزش فراگیران را منفعل ساخته وآنها را قادر می سازند که با موقعیت های چالش برانگیزی و روبرو شوند وبه فعالیت بپردازند(دورین وکرد2009)مطالعه ای روی الگوی تعامل مشاهده شده20دانش آموز انجام دادند، نتایج این مطالعه حاکی از آن بود مهارت های کلامی وزبانی دانش آموزان با آموزش رسانه ای به افزایش علاقه منتج می شود. (آسیش2010). در پژوهش خود با عنوان گسترش انتقال رفتار در دانش آموزان از طریق نرم افزار های آموزشی طراحی کرده است. در نهایت این برنامه،باعث افزایش علاقه وانگیزه دانش آموزان و کسب اعتماد به نفس بالا در آنان وحتی عدم غیبت آنها در مدرسه شده است.چنگ وی(2010) مطالعه ای روی محیط یادگیری مجازی برای کمک به رقابت اجتماعی انجام داد.نتایج این مطالعه نشان داد که محیط یادگیری مجازی برای کمک به افزایش رقابت وتعامل اجتماعی افرادمؤثر است به عبارت دیگر محیط یادگیری مجازی تأثیر مثبت ومعناداری بر رقابت وتعامل اجتماعی افراد داشته است.

اینگرسول و واینر(2010)، مطالعه ای تحت عنوان تأثیر استفاده از فن آوری های رایانه های برای تدریس مهارت های اجتماعی انجام دادند. آنها در این پژوهش نشان دادند که استفاده از فناوری های رایانه ای مانند برنامه آموزشی دیداری وشنیداری ومحیط های واقعی مجازی می تواند در بهبود وتوسعه مهارت های اجتماعی موثر باشد.

ماتسون وهمکاران(2000)مهارت های اجتماعی را به عنوان رفتارهای قابل مشاهده وقابل اندازه گیری تعریف کردند که به شدت تحت تأثیر سازه های روان شناختی وویژگی های اساسی مانند رفتارهای مناسب،دوری از رفتارهای اجتماعی وپرخاشگری وبرتری طلبی وارتباط با همسالان قرار دارد(سبحانی نژادوهمکاران ،1385). از نتایج پژوهش حاضرمی‌توان در دوره های ضمن خدمت آموزش معلمان ، درتدریس درس روش و فنون تدریس در دانشگاه ها و مراکزتربیت معلم استفاده نمود . به کارگیری این روش ها حتی به صورت کارگاهی در آموزش معلمان منجر به بهبود کیفیت تدریس می شود.بنابراین،این تحقیق ضمن مشخص کردن یادگیری دانش آموزان کوشش می‌نمایند تا شرایط فیزیکی و روانی انجام چنین روش هایی را تبیین کند تا معلمین بتوانند با استفاده مناسب از انواع روش تدریس فعال موجب رشد قوه تفکر ، خلاقیت ، اعتماد به نفس ، وآرامش ذهنی دانش‌آموز شوند و باتأکیدبر رویکردهای مبتنی برآموزش مناسب در راستای تحقق اهداف کلیدی این درس، گام های موثرتری بردارند وبا اطلاع رسانی به افرادآنهارا رااز رسانه های آموزشی آگاه سازند واز این طریق بتوان زمینه تدوین برنامه های ارتقای كیفیت خدمات آموزشی درسطح مدارس ودانشگاه ها را فراهم نمود.لذاپرسش اصلی این پژوهش آن است که چه اندازه تدریس به شیوه آموزش دیداری وشنیداری بر میزان یادگیری مهارت های اجتماعی دانش آموزان پسر پایه پنجم ابتدایی شهر سرپل ذهاب مؤثر است؟

1-3- ضرورت و اهمیت تحقیق:

سنجش میزان استفاده از رسانه های دیداری وشنیداری از جنبه نظری و کاربردی دارای اهمیت می باشد.یعنی هم تحقیقی بنیادی است و موجب شناخت این رسانه ها در جامعه می شود هم تحقیقی کاربردی است و می توان با شناخت متغیر های موثر بر رسانه های دیداری وشنیداری و تاثیر آن بر مهارت های اجتماعی در برنامه ریزی و سیاست گذاری از نتایج آن استفاده کرد.

در این راستا می توان گفت به طورکلی اهمیت استفاده از رسانه های دیداری وشنیداری و پرداختن به این موضوع که منجر به تأثیر برمهارت اجتماعی می شود از این بابت است که ما امروزه در دنیایی زندگی می کنیم که از هر سو در احاطه وسایل و رسانه های جمعی غول پیکر و فراگیر از جمله ماهواره،تلویزیون،رادیو،مطبوعات و … می باشیم که در اکثر موارد ذهن و درک مارا مورد حملات فکری ،تبلیغاتی و ذهنی قرار می دهند و از این طریق فکر افراد را به سوی اهداف از پیش تعیین شده از سوی دولت ،نهاد ها،سازمان ها سمت و سوی می دهند.جهان امروز را عصر ارتباطات ،عصر اطلاعات الکترونیک نامیده اند.در چنین فضایی رشد افزار های انتقال اطلاعات و مبادله افکار و عقایداز قبیل روزنامه ،رادیو،تلویزیون و… از شتاب و گسترش چشمگیری برخوردار است .این ابزار ها در راه پیشرفت زندگی اجتماعی ،سیاسی،فرهنگی نقش بسیار تاثیرگذاری ایفا می کنند (پورکریمی،1388).

هرگونه بحثی درباره رسانه های دیداری وشنیداری منوط به شناسایی و قبول این نکته است که ما به طرز عمیقی به حضور ومحتوای برنامه های آنها وابسته هستیم (هاشمی،1390).

اهمیت و پرداختن به رسانه های دیداری وشنیداری در جامعه دارای بعد های مختلفی از جمله بعد اجتماعی و فردی است در سطح اجتماعی رسانه ها جزء جدایی ناپذیر نهادهای اجتماعی ،اقتصادی ،سیاسی ،آموزشی ،مذهبی خانوادگی ما محسوب می شود.آنها هزاران شغل برای کارکنان صنایع رسانه ای فراهم می کنند و به صورت غیر مستقیم برای چندمیلیون خانواده دیگر شرایطی فراهم می آورند که زندگی خود را از طریق فعالیت های مربوط به رسانه ها تأمین کنند.رسانه ها به صورت بخش مرکزی و اصلی صحنه سیاسی در آمده اند حتی گروه های فعال در مسائل آموزشی و مذهبی به گونه گسترده از رسانه ها استفاده می کنند.خانواده ها برای تمدد اعصاب و تفریح و شادی به رسانه ها وابسته اند(قوشلی،1384).

توجه و انجام تحقیق در مورد رسانه های دیداری وشنیداری باعث پیشبرد و تحقق اهداف جامعه به طور هدفمند و برنامه ریزی شده می شود و سنگ بنای توسعه و پیشرفت جامعه را به دنبال خواهد داشت.رسانه ها با توجه به قدرت و نفوذی که بر افراد یک جامعه می توانند داشته باشند می توان اعتماد به خصوص اعتماد اجتماعی را در سطح جامعه نسبت به دولت ،ارگانها،سازمانها،اداره ها،و سایر بخش های یک جامعه گسترش دهند.رسانه ها در صورتی که موجب افزایش اعتماد در بین جامعه شوند باعث پیشرفت اجزای جامعه ،مشارکت افراد جامعه در سطح سیاسی،اقتصادی ،فرهنگی ،اجتماعی و… می شوند.

مسلماً جامعه ای که قصد توسعه و آبادانی را در همه زمینه ها چه در سطح منطقه ای و چه در سطح بین المللی را دارد نباید به رسانه های دیداری وشنیداری که به عنوان یکی از عوامل پیشرفت جامعه شناخته می شود بی تفاوت عمل نماید چرا که عدم توجه به رسانه ها باعث و زمینه ساز بی اعتمادی ،عدم مشارکت ،عدم توسعه همه جانبه و در کل عقب افتادگی و وابستگی هرچه بیشتر جامعه می باشد.(مام احمدی،صص 29-28). جامعه امروزی مانیز جامعه ای در حال توسعه است که محتمل بحران ها و بی نظمی های اجتماعی ،سیاسی اقتصادی می باشد.بررسی تاثیر رسانه های دیداری وشنیداری برمهارت های اجتماعی به عنوان ارتباط میان مردم ،نهادها سازمانها و… که یکی از عناصر اصلی جامعه را تشکیل می دهد وضعیت موجود جامعه را مورد استفاده از رسانه ها برای سیاستمداران و برنامه ریزان کشور در تمامی سطوح روشن نموده تا بتوانند در جهتی برنامه ریزی کنند موجب افزایش اعتماد اجتماعی در سطح جامعه شوند.انجام چنین پژوهش هایی و وضعیت اجتماعی موجود و همچنین نقش رسانه ها را برای سیاستمداران و برنامه ریزان کشور در تمامی سطوح روشن نموده تا بتوانند در جهتی برنامه ریزی کنند که موجب افزایش سطح مهارت اجتماعی در نظام اجتماعی شود. انجام این پژوهش می تواند مورد استفاده برنامه ریزان و مسئولینی قرار بگیرد که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم با این رسانه نقش دارند چرا که این رسانه آن چنان تأثیر عمیق بر مردم می تواند داشته باشد حتی فرهنگ یک جامعه را تغییر دهد و می توان پل ارتباطی بین مردم و این افراد باشد که می تواند اعتماد سازی کند یا بی اعتمادی را در جامعه رواج دهد پس رسانه ها باید نقش خود را طوری ایفا کنند که مردم را به مسئولین ربط دهد. و بین آنها اعتماد ایجاد کند یعنی به نوعی اعتماد سازی کند.شایان ذکر است که اجرای این گونه تحقیقات از اهمیت خاصی برخوردار است و نتایج به دست آمده می تواند راهکارها و شیوه های آموزش درست را به روان شناسان، مشاوران، و دست اندرکاران آموزش و پرورش ارائه کند. در مجموع می توان گفت شرایط امروزین جامعه ما به خصوص شهرستان سرپل ذهاب با توجه به گسترش شهر نشینی تغییرات جمعیتی شدید ،دگرگونی ساختاری،طبقاتی و تغییرات اقتصادی اجتماعی وسیع نیاز به پرداختن به رسانه ها و نیز لزوم اعتماد به آنها را هرچه بیشتر ضروری و لازم شناخته است.

[1]- Striker، Susan

[2]- Grsham and Elliott