از مهمترین موضوعهای مطرحشده در زمینه مدیریت مالی و سرمایهگذاری، اطمینان به سرمایهگذاران (افراد حقیقی و حقوقی) برای سرمایهگذاری است. در کشورهای پیشرفته صنعتی، تحقیقات بسیاری در مورد فرآیند تصمیم به سرمایهگذاری صورت گرفته است. یکی از مسائلی که میتواند به نحوهی تصمیمگیری در زمینه سرمایهگذاری کمک کند، وجود ابزارها و مدلهای مناسب برای ارزیابی شرایط مالی و وضعیت سازمانها است، زیرا تا زمانی که شخص سرمایهگذار نتواند ارزیابی دقیقی از سرمایهگذاری موردنظر خود داشته باشد، انتخاب وی بهینه نخواهد بود. یکی از ابزارهای مورداستفاده برای تصمیم به سرمایهگذاری در یک شرکت، مدلهای پیشبینی ورشکستگی است.
سرمایهگذاران همواره میخواهند با پیشبینی امکان ورشکستگی یک شرکت از ریسک سوخت شدن اصلوفرع سرمایه خود جلوگیری کنند. ازاینرو، آنها در پی روشهایی هستند که بتوانند بهوسیله آن ورشکستگی مالی شرکتها را تخمین بزنند، زیرا در صورت ورشکستگی، قیمت سهام شرکتها بهشدت کاهش مییابد.
پیشبینی ورشکستگی با استفاده از روشهای مختلفی صورت میپذیرد که از میان روشهای مزبور، روش تجزیهوتحلیل نسبتهای مالی و روش تجزیهوتحلیل ریسک بازار از اعتبار بیشتری برخوردار است. درروش تجزیهوتحلیل ریسک بازار، احتمال وقوع ورشکستگی شرکت از طریق تغییراتی که در ریسک بازار (مثل واریانس نرخ بازده یک سهم و ریسک سیستماتیک) رخ میدهد، تخمین زده میشود. درروش تجزیهوتحلیل نسبتها، احتمال وقوع ورشکستگی بهوسیله یک گروه از نسبتهای مالی که باهم ترکیبشدهاند تخمین زده میشود. در این تحقیق سعی شده است تا با ترکیب نسبتهای مالی به ارائه مدل برای پیشبینی عملکرد مالی شرکتها، پرداخته شود.
در این فصل به بیان مسئله تحقیق، اهمیت و ضرورت تحقیق، اهداف و سؤالات تحقیق، فرضیههای تحقیق، روش کلی تحقیق، قلمرو تحقیق و تعریف عملیاتی واژهها پرداختهشده است.
1-2 بیان موضوع و مسئله تحقیق
ورشکستگی از مشکلات عمده مربوط به بنگاههای اقتصادی و کسبوکار است. شیوع ورشکستگی در بین شرکتهای مختلف باعث شده است تا این واژه جایگاه خاصی در ادبیات مالی و سرمایهگذاری پیدا کند و به مصداق ” پیشگیری بهتر از درمان است ” مورد ارزیابی قرار گیرد. ارائه مدلهای مختلف بر پایه علل و دلایل ورشکستگی ازجمله آن است. سرمایهگذاران بنگاههای اقتصادی و مدیران آنها علاقهمند هستند قبل از وقوع ورشکستگی از آن آگاهی یابند و برای پیشگیری، برنامهریزی و مدیریت نمایند.)رهنمای رودپشتی،1385 (.
با توجه به اهمیت ورشکستگی برای شرکتها و سازمانها در جهان، بررسی عملکرد مالی شرکتها و همچنین پیشبینی روند مالی
شرکتها اهمیت ویژهای پیدا کرده است. جهانیسازی و رقابت بهعنوان مهمترین عواملی هستند که شرکتها را بیشازپیش نسبت به عملکرد مالی خود حساس میکنند. تصمیمگیریهای مالی یکی از مهمترین حوزههای رقابتی شرکتها بهمنظور تأمین بهینه منابع مالی برای بقا در محیط متلاطم تجاری است. رقابت در محیط تجاری مستلزم توانمندی شرکتهای تجاری برای جذب بهینه منابع محدود محیطی اعم از مشتری، نیروی انسانی شایسته و منابع بهینه مالی است. (نیوتن،1998).
در این تحقیق سعی شده است تا با استفاده از یک سری نسبتهای مالی و اطلاعات مستخرج از شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار، مدلی ارائه گردد تا بهوسیله آن بتوان عملکرد مالی شرکتها را پیشبینی کرد. در این تحقیق چون از اطلاعات مالی شرکتهای عضو بورس اوراق بهادار از سالهای 1388 تا 1392 استفادهشده است، طبیعتاً ازنظر اقتصادی، سیاسی و مالی، با شرایط روز جامعه هماهنگتر است.
این تحقیق، سه مسئله اصلی را دنبال میکند:
اول، ”آیا خلاصههای آماری قابلاستخراج از گزارشهای مالی، در بین شرکتهای موفق و ناموفق تفاوت معنیداری دارند؟ “ شناخت نقاط تمایز این شرکتها و درنتیجه، امکان پیشبینی عملکرد شرکتها، میتواند در فرآیند تصمیمگیری، یاریرسان کلیه افراد ذینفع و استفادهکنندگان از صورتهای مالی باشد.
دومین مسئله اصلی تحقیق این است که ”آیا میتوان با استفاده از اطلاعات تاریخی منتشره در صورتهای مالی، رتبه عملکرد مالی شرکتها را پیشبینی و آنها را بررسی کرد؟“و درنهایت سومین مسئله این است که ” آیا مدل پیشنهادی توانایی طبقهبندی شرکتها را به دو گروه موفق (تداوم فعالیت) و ناموفق (ورشکستگی) دارد؟“
ابعاد این موضوع، از دو بعد قابلبررسی است. بعد اول ایجاد مدلی بهینه برای بررسی شرکتهای موفق و ناموفق (ازنظر عملکرد مالی) برای پیشبینی میزان موفقیت شرکتها در آینده در بورس اوراق بهادار است.، بعد دوم مربوط به کاربرد این مدل بهعنوان مبنایی برای تعیین عملکرد مالی شرکتها است که با استفاده از این مدل بتوان میزان موفقیت شرکتها را پیشبینی کرد که در حیطه موضوع فوق قرار نمیگیرد. (به آیین،1386). از دیگر جنبههای مبهم تحقیق، تعیین وضعیت نقدینگی شرکتهای موفق و ناموفق با استفاده از نسبتهای مالی. تعیین شاخصهای مالی فعالیت در شرکتهای موفق و ناموفق با استفاده از نسبتهای مالی. تعیین وضعیت اهرم مالی (بدهیها) شرکتهای موفق و ناموفق؛ و ایجاد نمونهای بهینه که قابلیت تعمیم بهکل جامعه آماری را داشته باشد میباشد.
پیشبینی ورشکستگی با استفاده از روشهای مختلفی صورت میپذیرد که از میان روشهای مزبور، روش تجزیهوتحلیل نسبتهای مالی و روش تجزیهوتحلیل ریسک بازار از اعتبار بیشتری برخوردار است. درروش تجزیهوتحلیل ریسک بازار، احتمال وقوع ورشکستگی شرکت از طریق تغییراتی که در ریسک بازار (مثل واریانس نرخ بازده یک سهم و ریسک سیستماتیک) رخ میدهد، تخمین زده میشود. درروش تجزیهوتحلیل نسبتها، احتمال وقوع ورشکستگی بهوسیله یک گروه از نسبتهای مالی که باهم ترکیبشدهاند تخمینزده میشود. عدم صلاحیت مدیریت، كاهش سودآوری، تحمیل بدهی سنگین میتواند تفسیر روشن از احتمال ورشكستگی بر مبنای یك تئوری باشد. بههرحال اگر شخصی جهت جلوگیری از ورشكستگی و اضمحلال شركتها كوشش كند، ضروری است دلایل اساسی اضمحلال شرکتها را شناسایی كند.
بررسی ادبیات ورشكستگی شرکتها سه موضوع را روشن كرده است:
اول- فقدان یك تئوری اساسی
دوم- فقدان مبانی در انتخاب نسبتها – در این بخش دو موضوع وجود دارد:
سوم- درنهایت متالوژی مورداستفاده در پیدا كردن مدل پیشبینی ورشكستگی در ادبیات ورشكستگی با مشكل مواجه بوده و انتقادآمیز است. بسیاری از مطالعات در خصوص ورشكستگی شركتها بهصورت سخنران توسط محققین عمدتاً درباره علت آن بوده است. اینجا این سؤال وجود دارد كه چه مشكلاتی شركتها را بهطرف ورشكستگی سوق خواهند داد. البته مشكلات و نقصهایی كه به پروسه ورشكستگی كمك خواهند كرد (مثل نقدینگی و تجدید سازماندهی یا ادغام). آیا انتخاب یك تئوری میتواند به مدیران برای جلوگیری از اضمحلال و ورشكستگی شركت كمك كند؟ آیا جهتگیری به سمت یك تئوری ورشكستگی مفید است؟)رهنمای رودپشتی، 1385 (.
“در این تحقیق سعی شده است تا به بررسی ارتباط بین نسبتهای مالی و عملکرد مالی شرکتهای فعال در بورس اوراق بهادار تهران، بپردازیم.”
1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق
- با توجه به اهمیت ورشکستگی برای شرکتها و سازمانها در جهان، بررسی عملکرد مالی شرکتها و همچنین پیشبینی روند مالی شرکتها اهمیت ویژهای پیدا کرده است. با وجود تمام برنامهریزیها و دقت نظرهایی که توسط کارشناسان و متخصصان شرکتها در این زمینه صورت میگیرد، اما هنوز برخی عوامل خارج از کنترل شرکتها وجود دارند که با درجات مختلفی از احتمال، امکان دست نیافتن شرکتها به هریک از اهداف عملیاتی را میتواند افزایش دهد. در این راستا، احتمال عدم دسترسی به اهداف از پیش تعیینشده، تحت عنوان ریسک مطرح است. آنچه امروز از اهمیت ویژهای برخوردار است، کاهش ریسک مربوط به سرمایهگذاری است. برای کاهش ریسک مربوط به سرمایهگذاری، باید روند مالی مربوط به شرکتها را برای آینده پیشبینی کرد. برای پیشبینی روند مالی مربوط به شرکتها برای آینده، نیازمند مدلهای مالی مختلف هستیم و وجود این مدلها برای پیشبینی این روند اجتنابناپذیر است.
- در این تحقیق سعی شده است تا با استفاده از یک سری نسبتهای مالی و اطلاعات مستخرج از شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار، مدلی ارائه گردد تا بهوسیله آن بتوان عملکرد مالی شرکتها را پیشبینی کرد. در این تحقیق چون از اطلاعات مالی شرکتهای عضو بورس اوراق بهادار از سالهای 1388 تا 1392 استفادهشده است، طبیعتاً ازنظر اقتصادی، سیاسی و مالی، با شرایط روز جامعه هماهنگتر است. در کشور ما ایران نیز این موضوع حائز اهمیت است.
- امروزه با بررسی اجمالی صنایع مختلف کشور (مانند صنعت نساجی) متوجه میشویم که اکثر صنایع موجود ازنظر اقتصادی در وضعیت خوبی بسر نمیبرند. با توجه به عملکرد شرکتهای خارجی و تسخیر بازارهای ایران بهوسیله این شرکتها، عملکرد هوشیارانهتری را از طرف شرکتهای ایرانی میطلبد؛ بنابراین شرکتهای داخلی باید بیشازپیش توجه به عملکرد مالی خود داشته باشند.
- با توجه به اینکه قوانین و فرهنگ کشور ما برگرفته از اسلام و مبانی دینی است، آثار ورشکستگی در کشور ما برای شرکتها میتواند خسارات جبرانناپذیری را به دنبال داشته باشد، بنابراین با توجه به اهمیت ذکرشده دربارهی پیشبینی عملکرد مالی شرکتها در داخل و خارج کشور، اهمیت و ضرورت موضوع فوق نمایان میشود.
1-4 اهداف تحقیق
ارزش و اعتبار قوانین هر علم و تحقیقی به روششناختی که در آن بکار میرود بستگی دارد و هدف علمی این تحقیق ارزش و اعتبار بخشیدن به فرضیه تحقیق میباشد تا این تحقیق بتواند در بالا بردن سطح دانش عمومی موردنیاز استفادهکنندگان مؤثر باشد و همچنین زمینهساز بستر مناسبی برای تحقیق آتی در سایر مراکز آموزشی و پژوهشی باشد.
اهداف تحقیق حاضر به شرح زیر قابلبیان میباشد:
تعیین رابطه بین نسبتهای مالی و میزان عملکرد مالی از شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران
Systematic Risk
Newton