فرضیه اول: در صورت اعمال مدیریت سود از طریق جابجایی میان درآمدهای عملیاتی و درآمدهای غیرعملیاتی، با افزایش سود عملیاتی غیرمنتظره، از میزان درآمدهای غیرعملیاتی کاسته خواهد شد.
اما ممکن است وجود رابطه معکوس میان سود عملیاتیغیر منتظرهو درآمدهای غیرعملیاتی در نتیجه برخی از رویدادهای اقتصادی بیرونی باشد که مدیریت نقشی در آن ها ندارد. اگر رابطه فوق ناشی از رویدادهای اقتصادی باشد، لازم استتغییرات سود عملیاتیغیر منتظرهنیز رابطه معکوس و معنی داری با درآمدهای غیرعملیاتی داشته باشد. اما در صورتی که رابطه معکوس میان سود عملیاتیغیر منتظرهو درآمدهای غیرعملیاتی سال جاری به دلیل وجود رفتار فرصت طلبانه مدیریت باشد، انتظار می رود تغییرات سود عملیاتیغیر رابطه مستقیمی با درآمدهای غیرعملیاتی سال جاری داشته باشد. بنابرین می توان گفت در صورت اعمال مدیریت سود از طریق تغییرطبقهبندی در درآمدهای عملیاتی و غیرعملیاتی، علاوه بر این که رابطه معکوسی میان سود عملیاتیغیر منتظرهو درآمدهای غیرعملیاتی آن سال وجود خواهد داشت، میزان تغییرات سود عملیاتیغیر منتظرهنیز رابطه مستقیمی با درآمدهای غیرعملیاتی سال جاری خواهد داشت. از این رو دومین فرضیه تحقیق به صورت زیر قابل بیان است:
فرضیه دوم: در صورت اعمال مدیریت سود از طریق جابجایی میان درآمدهای عملیاتی و درآمدهای غیرعملیاتی، بین تغییرات سود عملیاتی غیرمنتظره و درآمدهای غیرعملیاتی رابطه مستقیم و معنی داری وجود خواهد داشت.
اگر مدیران از طریق جابجایی هزینه های عملیاتی و هزینه های غیرعملیاتی اقدام به مدیریت سود نمایند، انتظار می رود با افزایش سود عملیاتیغیر منتظره[۴۳] ، هزینه های غیرعملیاتی آن سال نیز افزایش یابد.به بیان دیگر مدیریت در راستای افزایش میزان سود، تلاش خواهد کرد تا هزین هایی را که تصمیم گیری برای ماهیت عملیاتی یا غیرعملیاتی بودن آن مستلزم قضاوت بیشتری باشد را در قالب هزینه های غیرعملیاتی طبقه بندی نمایید. نتیجه این کار، افزایش هزینه های غیرعملیاتی و کاهش هزینه های عملیاتی و به طبع آن افزایش سود عملیاتی غیرمنتظره خواهدبود.بنابرین میتوان گفت در صورت تغییر طبقه بندی از طریق جابجایی هزینه های عملیاتی و هزینه های غیرعملیاتی، رابطه مستقیم و معنی داری میان سود عملیاتیغیر منتظره و هزینه های غیرعملیاتی وجود خواهد داشت. از این رو سومین فرضیه تحقیق به صورت زیر قابل بیان است:
فرضیه سوم: در صورت اعمال مدیریت سود از طریق جابجایی میان هزینه های عملیاتی و هزینه های غیرعملیاتی، با افزایش سود عملیاتی غیرمنتظره، هزینه های غیرعملیاتی نیز افزایش خواهد یافت.
اما ممکن است وجود رابطه مستقیم میان سود عملیاتیغیر منتظرهو هزینه های غیرعملیاتی در نتیجه برخی از رویدادهای اقتصادی بیرونی باشد که مدیریت نقشی در آن ها ندارد. اگر رابطه فوق ناشی از رویدادهای اقتصادی باشد، لازم است تغییرات سود عملیاتیغیر منتظرهنیز رابطه مستقیمی با هزینه های غیرعملیاتی داشته باشد. اما در صورتی که رابطه مستقیم میان سود عملیاتیغیر منتظرهو هزینه های غیرعملیاتی سال جاری به دلیل وجود رفتار فرصت طلبانه مدیریت باشد، انتظار می رود تغییرات سود عملیاتیغیر رابطه معکوسی با هزینه های غیرعملیاتی سال جاری داشته باشد. بنابرین می توان گفت در صورت اعمال مدیریت سود از طریق تغییرطبقهبندی در هزینه های عملیاتی و غیرعملیاتی، علاوه بر این که رابطه مستقیمی میان سود عملیاتیغیر منتظرهو هزینه های غیرعملیاتی آن سال وجود خواهد داشت، میزان تغییرات سود عملیاتیغیر منتظرهنیز رابطه معکوسی با هزینه های غیرعملیاتی سال جاری خواهد داشت. از این رو چهارمین فرضیه تحقیق به صورت زیر قابل بیان است:
فرضیه چهارم: در صورت اعمال مدیریت سود از طریق جابجایی میان هزینه های عملیاتی و هزینه های غیرعملیاتی، بین تغییرات سود عملیاتی غیرمنتظره و هزینه های غیرعملیاتی رابطه معکوس و معنی داری وجود خواهد داشت.
۳-۴٫ مدل های تحقیق
در پژوهش حاضر مطابق با تحقیق مک وی[۴۴] (۲۰۰۶) برای آزمون فرضیات از مدل های ارائه شده توسط وی بهره گرفته خواهد شد. در این ارتباط برای آزمون فرضیه های اول و دوم به ترتیب از دو مدل رگرسیون زیر استفاده شده است:
(۳-۱)
(۳-۲)
که در آن:
= سود عملیاتی غیرمنتظره
= درآمدهای غیرعملیاتی
= تغییرات سودعملیاتی غیرمنتظره
با توجه به مبانی نظری عنوان شده، انتظار می رود ضریب منفی و ضریب مثبت باشد.همچنین فرضیه های سوم و چهارم نیز به ترتیب با بهره گرفتن از دو مدل زیر مورد آزمون قرار گرفته اند:
(۳-۳)
(۳-۴)
که در آن:
= سود عملیاتی غیرمنتظره
= هزینه های غیرعملیاتی
= تغییرات سود عملیاتی غیرمنتظره
با توجه به مبانی نظری عنوان شده برای فرضیه های سوم و چهارم انتظار می رود ضریب مثبت و ضریب منفی باشد.
۳-۵٫ معرفی متغیرهای تحقیق
متغیر به ویژگی یاصفت یا عاملی اطلاق می شودکه بین افراد جامعه مشترک بوده، می‌تواند مقادیرکمی وارزشهای متفاوتی داشته باشد. تقریباًدرهرتحقیقی شناخت متغیرها، اندازه گیری آن ها وبررسی نحوه ی آثار و روابط آن ها با یکدیگر موردنظر است. متغیرها انواع گوناگون دارند و بر اساس مبانی مختلفی طبقه بندی می‌گردند(حافظنیا،۱۳۸۳).متغیرهای این تحقیق که درمدل ها مورد استفاده قرارگرفته اند به صورت زیر می باشند:
۳-۵-۱٫ متغیرهای وابسته تحقیق وشیوه ی محاسبه آن ها
متغیر وابسته، متغیری است که ارزش یا مقدار آن به متغیر مستقل بستگی دارد. متغیر وابسته در اختیار محقق نیست و محقق نمی تواند در آن دخل و تصرف یا دستکاری کند. متغیرهای سود عملیاتی غیرمنتظره ( ) و تغییرات در سود عملیاتی غیرمنتظره ( ) متغیرهای وابسته این تحقیق می باشند که در ادامه نحوه محاسبه آن ها ارائه شده است.
۳-۵-۱-۱٫ سود عملیاتی غیرمنتظره()
مطابق با تحقیق مک وی (۲۰۰۶)سود عملیاتی غیرمنتظره از اختلاف بین سود عملیاتی گزارش شده[۴۵] و سود عملیاتی پیش‌بینی شده[۴۶]بوده با بهره گرفتن از مدل رگرسیون زیر محاسبه شده است. به طوری که پس از برآورد مدل، مقدار باقی مانده حاصل از آن ها ( ) که نشان دهنده اختلاف میان مقادیر واقعی با مقادیر پیش‌بینی شده سود عملیاتی می‌باشد برابر با سود عملیاتی غیرمنتظره خواهد بود.
(۳-۵)
در رابطه فوق:
= سود عملیاتی شرکت در سال می‌باشد که به صورت زیر محاسبه شده است:
(۳-۶)
در این رابطه:
= خالص فروش و درآمد حاصل از ارائه خدمات در سال
= بهای تمام شده کالای فروش رفته در سال
= هزینه های عمومی، اداری و فروش در سال
= هزینه های استهلاک در سال که از یادداشت های همراه صورت‌های مالی شرکتها استخراج شده است.
= نرخ گردش دارایی های شرکت در سال که با بهره گرفتن از فرمول زیر محاسبه گردیده است:
(۳-۷)
که در آن :
= خالص فروش و درآمد حاصل از ارائه خدمات در سال
= خالص دارایی های شرکت در سال که از تفاضل دارایی های عملیاتی و بدهی‌های عملیاتی حاصل می شود.
“
