ارتباط مؤثر با دیگران تلقی میشود (باتلر و وامپلر، 1999). باتلر وامپلر (1999) طی پژوهشی به این نتیجه دست یافتند که آموزش مهارتهای ارتباط به پیشرفتهای چشمگیری در ارتباط افراد با یکدیگر میشود و همچنین میزان خودشناسی را نیز افزایش میدهد.
موسوی و قربانی (1385) طی پژوهشی که روی 151 نفر از دانشجویان دانشگاه تهران انجام دادند به این نتیجه رسیدند که بین خودشناسی و آسیبهای روانشناختی همبستگی منفی وجود دارد. با توجه به نقش تسهیلگر فرآیند خودشناسی در همسانی درونی، ویژگی خود نظمدهندهی آن (هیگنز، 1996)، و تأثیر آن در بهزیستی روانی (قربانی و همکاران، 2003)، میتوان پیشبینی کرد، هر چه میزان خودشناسی بالاتر باشد، همسانی درونی بیشتر و مشکلات روانشناختی کمتر است. نتایج پژوهشهای اخیر حاکی از آن است که شدت و وضوح خودآگاهی در تعامل با ماهیت افکار، عواطف و باورها به ویژه احساس نومیدی و نیز ارزشی که فرد برای خود به عنوان یکی از اعضای اجتماع قائل است، میتواند به انحای مختلف بر بهداشت روانی فرد تأثیر بگذارد (سیمون و هارتر، 1998).
فهم ذهن دیگران و خودآگاهی (آگاهی بر حالات ذهنی خود) به موازات یکدیگر پیش میرود، دانش در مورد ذهن خود به دانش در مورد ذهن دیگران مربوط است (گوپنیک، 1993). از این رو، آنان که شناخت گستردهتر و عمیقتری از خود دارند، دیگران را نیز بهتر میتوانند درک کنند و پیشبینی دقیقتری از افکار خود و سایرین خواهند داشت و بدین ترتیب مشکلات کمتری را در رابط بین فردی با دیگران تجربه خواهند کرد.
با توجه به این که متغیرهای بلوغ عاطفی و خودشناسی در زندگی فرد از اهمیت به سزایی برخوردار است اما در ادبیات پژوهشی به این متغیرها و رابطهی آنها با هم توجه زیادی نشده و تحقیقاتی که در این زمینه، چه در داخل و چه در خارج صورت گرفته محدود میباشد. بنابراین، در این پژوهش مسئله اصلی بررسی رابطه بین بلوغ عاطفی و خودشناسی در دانشآموزان مدارس دولتی و نمونه دولتی میباشد؛
و ما میخواهیم بدانیم که آیا بین متغیرهای بلوغ عاطفی و خودشناسی در بین دانشآموزان رابطه وجود دارد یا نه؟
1–3 دلایل توجیهی و ضرورت انجام تحقیق
دوران بلوغ یکی از مهمترین دورانهای زندگی است. در این دوره بزرگترین تغییرات فیزیولوژی و روانی در فرد ایجاد میشود و شناخت این تحولات و تغییرات در رفتار و کردار نوجوانان بسیار ارزشمند است.
دانشآموزان از مهمترین اقشار جامعه و جزء روشنفکران آن محسوب میشوند که نگرش و عملکرد آنها در کل جامعه تأثیر دارد. هر چه این قشر از نظر رفتاری، عملکردی و شناختی پویاتر و انعطاف پذیرتر باشند، به همان اندازه جامعه در دستیابی به اهداف و پیشرفت موفقتر خواهد بود. با وجود آن که همواره پرسشهایی بنیادین در باب ماهیت ذهن انسان و توانایی وی در شناخت خود مطرح بوده است، اما مفهوم خودشناسی تاکنون جایگاه اصلی خود را در روانشناسی به عنوان موضوعی عمده و اساسی به دست نیاورده است.
ارتباط خودشناسی با زمینههای پژوهشی مختلف از جمله سنت روان پویشی، پژوهشهای شخصیت که در آن صفات شخصیتی به واسطه پرسشنامههای خود سنجی ارزیابی میشوند و پژوهشهای روانشناسی اجتماعی در زمینه ماهیت خود پنداشت قابل تأمل است (ویلسون و دان،2004). همچنین بلوغ عاطفی با بسیاری از جنبههای زندگی فرد ارتباط دارد. پس با توجه به اهمیت بلوغ عاطفی و خودشناسی در زندگی انسان، نتایج این پژوهش میتواند در زمینههای بهداشت و سلامت روان مورد استفاده قرار گیرد و از اهمیت به سزایی برخوردار است. همچنین، نتایج این پژوهش در زمینههای برنامه ریزی تحصیلی در مدارس نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. از جمله ضرورتهای دیگر این پژوهش انجام تحقیقات کم در زمینه موضوع پژوهش میباشد؛ و انجام این تحقیق از بُعد افزایشی در ارتقای پژوهشهای مربوط به سلامت روان دانشآموزان اهمیت به سزایی دارد.
1-4 اهداف تحقیق
1–4–1 اهداف کلی
- بررسی رابطهی بلوغ عاطفی و خودشناسی در دانشآموزان مدارس دولتی و نمونه دولتی.
- مقایسه بلوغ عاطفی و خودشناسی در دانشآموزان مدارس دولتی و نمونه دولتی.
- پیش بینی میزان خودشناسی دانشآموزان براساس مؤلفههای بلوغ عاطفی.
1–4–2 اهداف جزئی
تعیین رابطه بین بلوغ عاطفی و خودشناسی در دانشآموزان.
تعیین رابطه بین مؤلفههای بلوغ عاطفی و خودشناسی در دانشآموزان.
تعیین رابطه بین بلوغ عاطفی و مؤلفههای خودشناسی در دانشآموزان.
تعیین تفاوت بین بلوغ عاطفی و خودشناسی در دانشآموزان مدارس دولتی و نمونه دولتی.
تعیین تفاوت بین بلوغ عاطفی و خودشناسی در دانشآموزان دختر و پسر.
تعیین تفاوت بین مؤلفههای بلوغ عاطفی در دانشآموزان دختر و پسر.
تعیین تفاوت بین مؤلفههای خودشناسی در دانشآموزان دختر و پسر.
تعیین تفاوت بین بلوغ عاطفی و خودشناسی در دانشآموزان پایه دوم و سوم تحصیلی.
تعیین توان مؤلفههای بلوغ عاطفی در پیش بینی میزان خودشناسی دانشآموزان.
تعیین توان مؤلفههای بلوغ عاطفی در پیش بینی میزان هر یک از مؤلفههای خودشناسی در دانشآموزان.
1–5 فرضیههای تحقیق
بین بلوغ عاطفی و خودشناسی دانشآموزان رابطه معنیداری وجود دارد.
بین مؤلفههای بلوغ عاطفی و خودشناسی دانشآموزان رابطه معنیداری وجود دارد.
بین بلوغ عاطفی و مؤلفههای خودشناسی دانشآموزان رابطه معنیداری وجود دارد.
بین بلوغ عاطفی و خودشناسی دانشآموزان مدارس دولتی و نمونه دولتی تفاوت وجود دارد.
بین بلوغ عاطفی و خودشناسی دانشآموزان دختر و پسر تفاوت وجود دارد.
بین مؤلفههای بلوغ عاطفی در دانشآموزان دختر و پسر تفاوت وجود دارد.
بین مؤلفههای خودشناسی در دانشآموزان دختر و پسر تفاوت وجود دارد.
بین بلوغ عاطفی و خودشناسی در دانشآموزان پایه دوم و سوم تحصیلی تفاوت وجود دارد.
مؤلفههای بلوغ عاطفی میزان خودشناسی دانشآموزان را پیشبینی میکند.
مؤلفههای بلوغ عاطفی میزان هر یک از مؤلفههای خودشناسی در دانشآموزان را پیشبینی میکند.
1–6 متغیرهای تحقیق
بلوغ عاطفی
خودشناسی
1–7 تعریف مفهومی متغیرها
– بلوغ عاطفی: بلوغ عاطفی جریانی است که طی آن شخصیت فرد دایماً برای احراز بیش از پیش سلامت عاطفی، از لحاظ روانی و فردی میکوشد. مفهوم رفتار عاطفی در هر سطحی، حاصل رشد طبیعی عاطفی است (والتری، دی و اسمیت سون، 1974).
– خودشناسی: خودشناسی عبارت است از آگاهی لحظه به لحظه فرد نسبت به حالات روانشناختی و توان تمایز نهادن و تحلیل محتوای تجارب کنونی و نیز پردازش شناختی فعال دربارهی خود و معطوف به رویدادهای گذشته است که نتیجه آن ایجاد دید وسیعتر برای هدایت رفتار و تشکیل طرحوارههای فردی پیچیدهتر و کاملتر است (طهماسب، 1384).
1-8 تعریف عملیاتی متغیرها
بلوغ عاطفی: در این مطالعه میزان بلوغ عاطفی افراد مورد مطالعه نمرهای است که در پرسشنامه مقیاس بلوغ عاطفی سینک و بهارگاوا، به دست آوردهاند.
خودشناسی: در این مطالعه میزان خودشناسی افراد مورد مطالعه نمرهای است که در پرسشنامه خودشناسی رضاخانی، به دست آوردهاند.
در دهههای اخیر پژوهشگران متعدد به خصوص در خارج از کشور به متغیر بلوغ عاطفی و متغیرهای مرتبط با آن پرداختهاند و ضرورت افزایش این متغیر را مطرح کردهاند. از آن جایی که این متغیر، یک متغیر مهم در روانشناسی است و میتواند با بسیاری از متغیرهای دیگر مرتبط باشد، ما در این پژوهش تلاش خواهیم کرد که ضمن اشاره به مبانی نظری متغیر بلوغ عاطفی و متغیرهای مرتبط با آن (خودشناسی) به سوابق پژوهشی انجام شده در داخل و خارج از کشور نیز اشاره کنیم تا بتوانیم در پایان راهکارهای نظری و عملی مؤثری برای افزایش آن ارائه دهیم.
