یکی از مهمترین بازارهای موجود در اقتصاد هر کشوری بازار مالی میباشد که متأثر از متغیرهای اقتصادی من جمله قیمت نفت میباشد. از طرفی یکی از مهمترین مسائلی که سرمایهگذاران با آن روبرو میباشند نوسان و بیثباتی قیمتهای نفت است که سبب ایجاد نوسان در بازارهای مالی میگردد. با توجه به تاثیر گستردهی منفی نوسانات قیمت نفت بر بخشهای مختلف اقتصاد ایران، مانعی برای کارایی بازار بورس به شمار میرود و بر عملكرد سرمایهگذاران تاثیرگذار میباشد. لذا باید تحلیل دقیقی از تغییرات قیمت نفت بر روی بازده سهام شرکتها صورت پذیرد. تعیین قیمت نفت به عوامل متعددی بستگی دارد که اغلب آنها از کنترل تولید کنندگان آن خارج است. همین مسئله سبب شده است که وضعیت اقتصادی اغلب کشورهای وابسته به درآمدهای نفتی تحت تأثیر نوسانات قیمت نفت قرار گیرد. در این فصل کلیات پژوهش مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در ابتدا به شرح و بیان مسأله تحقیق پرداخته خواهد شد، پس از آن اهمیت و ارزش تحقیق بیان میگردد، سپس اشارهای به اهداف تحقیق میشود. همچنین در ادامه فرضیهها و روش تحقیق شرح داده میشود.
1-2- بیان مسأله تحقیق
قیمت نفت یکی از متغیرهای کلیدی هر اقتصاد است که در تعیین موقعیت اقتصاد هر کشور نقش بسزایی دارد. اقتصاد جهان در سالهای مختلف نوسانات مثبت و منفی زیادی را در قیمت نفت خام تجربه کرده است. این نوسانات و تغییرات قیمت نفت بر متغیرهای کلان
اقتصادی در کشورهای جهان تأثیر گذاشته و اقتصاد این کشورها را با چالشی جدی روبهرو کرده است و موجب شده تا آنها برای در امان ماندن از تأثیرات منفی ناشی از این نوسانات تدابیر مختلفی بیندیشند. بیشتر مطالعات انجام شده دربارهی اثر تغییرات قیمت نفت بر اقتصاد کشورها، برای کشورهای صنعتی انجام گرفته است، که اغلب وارد کننده نفت هستند. در این کشورها نفت به عنوان یکی از عوامل تولید بوده و افزایش قیمت آن آثار تورمی و رکودی دربرداشته است و کاهش قیمت آن به عنوان تغییری مثبت برای طرف عرضه محسوب میشود. در حالی که در کشورهای در حال توسعه صادرکننده نفت اینگونه نیست. از آنجایی که کشورهای در حال توسعه مخصوصاً کشورهای صادرکننده نفت به دنبال صنعتی شدن هستند، بی ثباتی قیمت نفت برای آنها دارای اهمیت بیشتری است؛ زیرا از یک سو در مسیر صنعتی شدن نیاز آنها به نفت و انرژی افزایش مییابد و از سوی دیگر برای کشورهای صادرکننده نفت، درآمدهای نفتی، منبع اصلی درآمد آنها است. اقتصاد ایران به شدت وابسته به صادرات نفت بوده و آسیبپذیری آن نسبت به تغییرات درآمدهای نفتی بسیار بالاست. درآمدهای نفتی تاثیرات دوگانهای بر اقتصاد ایران دارند؛ از یک سو شواهد حاکی از رشد اقتصادی مناسب در سالهایی است که درآمدهای نفتی رشد ملایم و آرامی داشتند. در حقیقت رشد ملایم درآمدهای نفتی، رشد اقتصادی را از طرف عرضه و تقاضا تقویت میکند.(مهرآرا و نیری 1388). قیمت جهانی نفت به عنوان یک عامل تاثیرگذار بر عوامل سیاسی و اقتصادی هر کشور مخصوصاً کشورهای صادر کننده نفت است. ایران از جمله صادر کنندگان بزرگ نفت در جهان است که وابستگی زیادی به درآمدهای نفتی دارد. بنابراین اقتصاد ایران تحت تاثیر نوسانات قیمت نفت قرار میگیرد. بازار بورس هم به عنوان یکی از بخشهای اقتصاد میتواند تحت تاثیر این نوسانات قرار گیرد. شرکتهای بیشماری در سراسر دنیا خواه در فرآیند چرخه حیات اقتصادی و خواه از طریق برنامه خصوصی سازی شرکتهای دولتی، با عرضه سهام خود به عموم مردم، برای نخستین بار وارد بازار سرمایه میشوند. نظر به اینکه عرضه اولیه سهام برای یک شرکت در حال رشد عمده ترین منبع تأمین مالی آن به شمار میرود سعی میکنند تا با عملکردی مطلوب و تعیین قیمتی مناسب در عرضه اولیه، جریانهای نقدی حاصل را برای شرکت حداکثر سازند(بوجراج و لی،2002). پس از زمان عرضه اولیه سهام به عموم، برای شرکتها بازدهی غیرعادی از اهمیت خاصی برخوردار میباشد و این بازده از عوامل مختلفی تأثیر میپذیرد و نقش مهمی در پیشرفت شرکت ایفا میکند و ممکن است قیمت نفت یکی از این عوامل باشد که ما به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق
در دهه اخیر قیمت نفت نقش مهمی در مدلسازی وضعیت اقتصادی و سیاسی کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته ایفا میکند. امروزه قیمت نفت به عنوان یکی از مهمترین مؤلفههای بنیادین در بازارهای مختلف مالی شناخته میشود که در این میان بازار سهام از جایگاه خاصی برخوردار است. از منظر نظری، قیمت نفت و نوسانات مرتبط با آن میتواند بر بازده سهام یا قیمتهای سهام از طریق درآمدهای انتظاری تأثیرگذار باشد. تکانههای نفتی یا نوسانات قیمت نفت یکی از عوامل اصلی بسیاری از بحرانهای اقتصادی در میان کشورهای واردکننده و صادرکنندهی نفت است. برای کشورهای صادرکنندهی نفت، درآمدهای حاصل از فروش نفت، منبع بسیار مهمی از درآمدهای مالی و ارزی دولتها را تشکیل میدهد. وابستگی این درآمدها به قیمت نفت در بازار جهانی و به عبارتی برونزا بودن آن را میتوان دلیلی بر بروز نااطمینانی و بیثباتی در سیاستگذاریهای اقتصادی دانست. بنابراین میتوان گفت که هرگونه نوسان و بیثباتی در بازار جهانی نفت به بروز عدم تعادل و حتی بحران منجر میشود مگر آنکه سیاستهای صحیحی در مواجهه با این نوسانات از سوی دولتها اتخاذ شود (فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، 1385). از سوی دیگر بورس اوراق بهادار یکی از اصلی ترین اجزای بازارهای مالی است که نقش موثری در توسعه و رشد اقتصادی کشور دارد. بازار بورس از جمله بازارهای مالی مؤثری است که در جمعآوری سرمایه لازم برای بنگاههای اقتصادی فعالیت میکند. از طرفی قیمت نفت و نااطمینانی حاصل از نوسانات قیمت نفت به عنوان عامل مهم تولیدی میتواند نقش موثری در قیمت تمام شده کالا و در نتیجه سودآوری بنگاه و به تبع آن تغییر در میزان بازده بنگاهها بر جای بگذارد. در کشورهای صادر کننده نفت مانند ایران که سهم اصلی درآمد خود را از طریق ارز حاصل از فروش نفت تامین میکنند تاثیر شوکهای قیمت نفت بر بخشهای اقتصادی یکی از دغدغههای سیاستگذاران و اقتصاددانان بوده است، در نتیجه تحقیق و بررسی بر روی نوسانات قیمت نفت و تأثیرات احتمالی آن بر روی بازده سهام شرکتها از اهمیت خاصی برخوردار میباشد، که در این تحقیق سعی بر این است که تمرکز بر روی بازده غیرعادی سهام معطوف شود و بررسی کنیم که آیا این بازده از نوسانات قیمت نفت تأثیر میپذیرد یا خیر.
1-4- سؤالات و اهداف تحقیق
سؤال اصلی تحقیق این است که آیا بین نوسانات قیمت نفت و بازده غیرعادی سهام میتواند رابطهای وجود داشته باشد؟
سؤالات فرعی برای دستیابی به جواب سؤال اصلی پژوهش؛ شامل موارد زیر میباشد:
1- آیا نوسان منفی قیمت نفت بر بازده غیرعادی سهام تأثیر میگذارد؟
2- آیا نوسان مثبت قیمت نفت بر بازده غیرعادی سهام تأتیر میگذارد؟
هدف این تحقیق بررسی رابطه بین نوسانات قیمت نفت (متغیرمستقل) و بازده غیرعادی سهام (متغیر وابسته) است. بسته به رابطه بین این دو متغیر و اینکه این رابطه متقارن است یا نامتقارن، میتوانیم در برنامهریزیهای اقتصادی برای جلوگیری از بروز بحران در بازار بورس اوراق بهادار استفاده کنیم.
. Bhojraj and Lee
