• زمینه مطالعه و بیان مسئله

جسم خارجی به هرگونه جسمی که خارج از بدن منشأ می‌گیرد، اطلاق می‌گردد.محافظه‌کارترین انسان‌ها هم در طول زندگی خود، تعداد زیادی آسیب جزئی مانند افتادن، بریدگی، ساییدگی، خراش و سوختگی را تجربه می‌کنند. همه افراد، دچار زخم‌های ناشی از فرورفتن اجسامی مانند باریکه‌های چوب، سوزن و خار گشته، و یا با شیشه دچار بریدگی می‌شوند (1).

اجسام خارجی از راه‌های مختلفی وارد بدن می‌شوند: یا خورده می‌شوند، یا به حفره‌های بدن داخل می‌شوند و یا از طریق تروما یا آسیب

 ایاتروژنیک به بدن نفوذ می‌کنند. تصادف با وسایل نقلیه موتوری و زخم‌های ناشی از گلوله از علل شایع اجسام خارجی تروماتیک هستند (2).

برخی افراد مستعد آسیب ناشی از جسم خارجی هستند. این افراد عبارتند از: کودکان و بزرگ‌سالان با توانایی کم ذهنی؛ افرادی که سابقه ترومای اخیر داشته‌اند؛ افرادی که تحت اعمال جراحی یا وسیله گذاری قرار می‌گیرند؛ افرادی که به جادوگری و شعبده‌بازی علاقمندند، سوءمصرف الکل یا مواد مخدر دارند، و یا در فعالیت‌های مجرمانه شرکت می‌کنند؛ قربانیان تجاوز بدنی یا حمله‌های تروریستی؛ و در نهایت کارکنان نظامی (2).

در ناحیه سر و گردن، اجسام خارجی اغلب به علت وقایع مختلف نظیر تصادفات ترافیکی ، انفجارها،زخم‌های ناشی از شلیک گلوله و یا در اثر مداخلات درمانی در ناحیه ماگزیلوفاسیال ایجادمی‌گردند، و مسئول 8/3 % از یافته‌های آسیب شناختی در این ناحیه هستند (3).

بسته به نوع تروما ، ترکیب و نوع جسم خارجی و مکان آنمی‌تواند متنوع باشد، برای مثال از تکه‌های چوب در کره چشم گرفته تا مواد قالب‌گیری در سینوس ماگزیلا یا تکه‌هایی از دندان در چشم (4, 5). در دندان‌پزشکی و در استخوان‌های فک، اجسام خارجی اغلب تکه‌هایی از آمالگام یا وسایل اندودونتیک هستند. اجسام شایع معمول در بافت نرم سر و گردن، شامل باریکه‌های چوب، قطعات شیشه، اجسام فلزی وذرات سنگ وشن هستند(6).

عوارض جسم خارجی در بدن عبارتند از: درد، ناراحتی، تورم و تندرنس؛ ایجاد سلولیت و آبسه؛ مهاجرت جسم خارجی به مناطق دوردست و آسیب بالقوه عروقی یا عصبی ناشی از آن (2). عفونت، التهاب و درد از مشکلات بالقوه بعد از اثر جسم خارجی می‌باشند.واکنش‌های التهابی و تشکیل گرانولوم می‌تواند ترمیم زخم را معیوب سازد. به علاوه، جسم خارجی می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند آبسه‌های اینتراکرانیال گردد. برای جلوگیری از ایجاد عوارض، باید در زمان مناسب جسم خارجی را تشخیص داده و آن را خارج کرد (6, 7).

اجسام خارجی سطحی به طور معمول به آسانی قابل برداشتن هستند، اما اجسام خارجی نفوذی به سختی برداشته می‌شوند.تعیین این که آیا جسم خارجی نزدیک ساختارهای زنده و حیاتی هست یا نه، و میزان خطر عمل جراحی برداشتن جسم خارجی برای بیمار، ضروری است (8).

تشخیص و تعیین مکان جسم خارجی بر اساس شرح‌حال بیمار، معاینه بالینی و تصویربرداری صورت می‌گیرد(3) . اشیای فلزی به جز آلومینیوم رادیواپاک هستند. همچنین، استخوان اکثر حیوانات و همه اجسام خارجی شیشه‌ای در رادیوگرافی اپاک هستند. اغلب جسم‌های خارجی پلاستیکی و چوبی (مثل تیغ کاکتوس و باریکه‌های چوب) و استخوان اکثر ماهی‌ها در رادیوگرافی،رادیواپاک نیستند (2).

روش‌های تصویربرداری مختلفی مانند رادیوگرافی‌های ساده (دو بعدی(، توموگرافی کامپیوتری(CT) ، تصویربرداری تشدید مغناطیسی(MRI) و سونوگرافی برای یافتن اجسام خارجی به‌کار رفته‌اند(6).

روش‌های متداول تصویربرداری از جسم خارجی عبارتند از: رادیوگرافی معمولی[1] و دیجیتال[2]، توموگرافی کامپیوتری[3]، تصویربرداری تشدید مغناطیسی[4]، اولتراسونوگرافی[5] و توموگرافی کامپیوتری با پرتودهنده مخروطی[6].

[1]Conventional Radiography

[2]Digital Radiography

[3]Computed Tomography (CT)

[4]Magnetic Resonance Imaging (MRI)

[5]Ultrasonography (US)

[6]Cone Beam Computed Tomography (CBCT)