در جهان امروزی که کاربرد اینترنت و استفاده از شبکه‌های اجتماعی بسیار گسترش یافته است و جوانب مختلف زندگی انسان‌ها را تحت شعاع قرار داده و همچنین تغییر نامحسوس رفتار کاربرها در برخورد با شبکه‌های اجتماعی، تحلیل رفتار کاربر برای سازمان‌ها بسیار حائز اهمیت است. لذا در این بخش در مورد ضرورت تحلیل رفتار کاربر در شبکه‌های اجتماعی بحث شده و فضای مسئله بیان خواهد شد. علاوه

 بر این چالش‌های پیش رو بررسی شده و ساختار روش تحقیق ارائه خواهد گردید.

1-2- ضرورت مطالعه رفتار کاربر

رفتار مصرف‌کننده یکی از مهم‌ترین مسائلی است که در دهه‌های اخیر موردبحث و تحقیق قرارگرفته است. سازمان‌ها همیشه خواهان فهم نحوه تصمیم‌گیری مصرف‌کننده بوده‌اند تا بتوانند در طراحی محصولات و خدمات خود از آن استفاده کنند.

داشتن درک صحیح از مصرف‌کنندگان و فرایند مصرف، مزیت‌های متعددی را در بردارد. این مزیت‌ها شامل کمک به مدیران در جهت تصمیم‌گیری، تهیه یک مبنای شناختی از طریق تحلیل مصرف‌کنندگان، کمک به قانون‌گذاران و تنظیم‌کنندگان برای وضع قوانین مربوط به خریدوفروش کالا و خدمات و درنهایت کمک به مصرف‌کنندگان در جهت تصمیم‌گیری بهتر است (سیبرت، 1996).

همواره فنّاوری‌های جدید درصدد تغییر رفتار کاربران و مجبور کردن آن‌ها به استفاده از آن فنّاوری بوده‌اند. اینترنت در عصر حاضر به دلیل سادگی استفاده، گستردگی و سرعت بالا، به مهم‌ترین منبع اطلاعات برای بسیاری از کالاها و خدمات تبدیل‌شده است. خصوصیات منحصربه‌فرد اینترنت و برتری کامل آن نسبت به بازارهای دیگر باعث رو آوردن بسیاری از سازمان‌ها برای گسترش خدمات و کالاهای خود در بازارهای اینترنتی گشته است. ازاین‌رو محیط اینترنت به فضای رقابتی بسیار شدیدی برای سازمان‌ها تبدیل‌شده است.

مهم‌ترین عنصر اجتماعی کنونی در اینترنت که طی چند سال اخیر دارای اهمیت بسیار زیادی شده است شبکه‌های اجتماعی می‌باشند. شبکه‌های اجتماعی آنلاین را می‌توان به‌نوعی به یک وب‌سایت مبادله یا خرید تشبیه کرد. در فرایند خرید و بررسی رفتار کاربر و مصرف‌کننده، کالا یا خدماتی مبادله خواهد شد؛ این کالا یا خدمات می‌تواند از جنس اطلاعات، عواطف و احساسات باشد (هوستون، 1986).

چیزی که در اکثر شبکه‌های اجتماعی مورد مبادله قرار می‌گیرد شاید فیزیکی نباشد ولی به همان اندازه یا حتی بیشتر اهمیت دارد. از مطالعه رفتار کاربر در شبکه اجتماعی می‌توان استنتاج‌های بسیار زیادی داشت. همچنین درک رفتار کاربر می‌تواند به جذب کاربران بیشتر و استفاده از اطلاعات آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی کمک کند.

لیزر الکترون آزاد (FEL)[1] طرحی کلاسیکی است که می تواند تابش همدوس با توان بالا در ناحیه وسیعی از طیف الکترومغناطیس بسازد. در حالی که لیزرهای گازی و لیزر های حالت جامد فقط در طول موج‌های تابش دارند که در اصطلاح مکانیک کوانتمی معادل با گذار الکترون از یک تراز انرژی به تراز دیگر باشد. لیزرهای رنگ نیز، دریک محدوده طیفی محدود کوک پذیر هستند و نیاز به یک لیزر گازی برای پمپاژ دارند و به طور نسبی در ترازهای توان پایین به فعالیت واداشته می شوند. علاوه بر این، لیزر معمولی به طور متداول تنها چند درصد انرژی دریافتی به نور تبدیل می‌کند، محاسبات نظری نشان می‌دهد که لیزر الکترون آزاد قادر است به بازده بالای 65٪ دست یابد در حالی که راندمان آن 40٪ در آزمایشگاه نشان داده شده است. در یک لیزر معمولی موج الکترومغناطیس در یک تشدید کننده با عبورهای متوالی از محیط فعال و با بهره گیری از فرآیند گسیل القایی تقویت می‌شود اما در لیزر الکترون آزاد مبادله انرژی از طریق برهمکنش موج الکترومغناطیسی با باریکه الکترونی که در میدان حرکت می‌کند، صورت می‌گیرد.

در سال 1951 هانز ماتس[2] از دانشگاه استنفورد به طور تحلیلی نشان داد که موج تابشی می‌تواند همراه باریکه الکترونی عبور کننده از میان موجبر مغناطیسی تقویت شود[3-1]. که این تحلیل، بعدها پایه تئوری عملکرد لیزر الکترون آزاد شد. ماتس و همکارانش در مدت کوتاهی با انجام آزمایشات، موفق به تولید دو تابش ناهمدوس در بخش آبی- سبز طیف و انتشار همدوس در طول موج‌های میلیمتری طیف شدند. استفاده از میدان‌های مغناطیسی متناوب در میزر (تقویت مایکروویو از طریق گسیل القائی تابش) برای توان‌های بالاتر، توسط تیوپ‌های مایکروویو قابل دسترس، به طور مستقل توسط رابرت فیلیپس[3] در سال 1957 انجام شد[4،5]. واژه یوبیترون [4] در این زمان به عنوان مخفف برای برهمکنش باریکه نوسانی مورد استفاده قرار گرفت. با این حال، استفاده از لیزر الکترون آزاد به رسمیت شناخته نشده بود، برنامه یوبیترون در سال 1964 به علت یک تغییر کلی در استفاده از خلاء در فیزیک حالت جامد و فیزیک کوانتومی، متوقف شد. ظهور مجدد علاقه به این مفهوم، در اواخر سال 1970 هنگامی که میدی[5] و همکارانش دستگاه لیزر الکترون آزاد را که در طول موج‌های مادون قرمز عمل می‌کرد، تولید کردند، روز افزون گشت[6]. اصطلاح لیزر الکترون آزاد در سال 1975 توسط جان میدی[6] برای توصیف یک آزمایش در دانشگاه استنفورد، استفاده شد[8،7]. در این آزمایش با استفاده از باریکه الکترونی شتاب‌دهنده خطی فرکانس رادیویی، یک گسیل القایی با طول موج mμ 6/10 در محدوده فروسرخ طیف تولید شد[11-9]. اولین لیزر نوری الکترون آزاد

 اپتیکی با استفاده از حلقه‌های ذخیره سازی انباشتی در دانشگاه پاریس ساخته شده است که روی بیش از یک طیف گسترده تنظیم پذیر بود[15-12].

طرح‌های کاربردی از لیزر الکترون آزاد در این زمانه، طیف وسیعی از آزمایشات فیزیک حالت جامد تا زیست شناسی مولکولی را در بر می‌گیرد و طرح‌های جدید گوناگونی برای اهداف ارتباطاتی، راداری و … در حال توسعه هستند. علاوه بر کارهای پژوهشی، لیزر الکترون آزاد در زمینه های چون گرم کردن پلاسمای محصور شده به طریق مغناطیسی و برای گداز هسته ای کنترل شده، استفاده می‌شود. لیزرهای الکترون آزاد بخصوص برای جراحی مناسب‌اند. کاربرد بحث انگیز لیزرهای الکترون آزاد با توان زیاد و تپ بلند در امور نظامی از جمله در انهدام موشکهای بالستیکی است. در آزمایش‌های اولیه پژوهشگران از یک ویگلر صفحه ای به طول 15 متر با دوره ثابت و دامنه یکنواخت استفاده کردند، از آن موقع تا کنون طول ویگلر به 25 متر رسانده اند و برای بالا بردن بازه تبدیل انرژی، کارهای در جهت دوکی شکل کردن ویگلر در جریان است. در حال حاضر، لیزر الکترون آزاد تا حد زیادی به آزمایشگاه محدود شده است. هم اکنون، اصول بنیادی لیزر الکترون آزاد به خوبی درک شده و هدف پژوهش‌ها در مرحله اول توسعه و تکامل چشمه‌های باریکه الکترون و طرح‌های ویگلر است[16].

1-2- اجزاء لیزر الکترون آزاد

در شکل (1-1) نمایی کلی از لیزر الکترون آزاد نشان داده شده است، همانطور که می‌بینیم لیزر الکترون آزاد از 2 بخش اساسی تشکیل شده است:

الف) میدان مغناطیسی دوره ای: به وسیله تعدادی آهنربا ( دائمی یا الکتریکی[7]) که موسوم به ویگلر[8] یا آندیولیتری[9] است، ایجاد می‌شود که توسط آن انرژی جنبشی الکترون‌ها به موج الکترومغناطیسی منتقل شده و سبب تقویت موج الکترومغناطیس می شود. این میدان ویگلر باعث حرکت تناوبی در الکترون‌ها می شود.

شکل(1-1)- نمایی کلی از لیزر الکترون آزاد

نکته دیگر در طراحی ویگلر، انتخاب ویگلر تخت[10] و یا مارپیچی[11] می باشد. ویگلر پیچشی در اثر عبور جریان از سیم پیچ مارپیچی ایجاد می‌شود و در این نوع ویگلر میدان مغناطیسی از محور تقارن به سمت خارج افزایش می‌یابد و این افزایش میدانی عاملی است که از دور شدن الکترون‌ها از محور تقارن در اثر نیروی دافعه بینشان جلوگیری می‌کند و باریکه الکترون را در مسیری حلزونی هدایت می‌کند. در ساخت ویگلر تخت از آهنرباهای دائمی استفاده می‌شود که ساخت آن ساده تر و کم هزینه تر از ویگلر مارپیچی هست و تنظیمش ساده‌تر می‌باشد و قابل تنظیم بودن شدت میدان مغناطیسی و طول موج ویگلر مزیت ویگلر تخت هست که از آن برای ساخت ویگلرهای دوکی شکل (ویگلر باریک شونده[12]) می‌توان استفاده کرد.[16]

میدان ویگلر تخت از ترکیب آهنرباهای دائمی ساخته می شود، تک بعدی می باشد و به صورت زیر می‌باشد:

میدان ویگلر پیچشی سه بعدی در تقریب یک بعدی ، به صورت زیر نوشته می شود:

که به این ویگلر مارپیچی ایده آل می گویند[17،16].

شکل(1-2)- نمایی از ویگلر مارپیچی

ب) شتابدهنده: الکترون ها در شتاب دهنده سرعت می‌گیرند و با سرعتی نزدیک به سرعت نور به داخل میدان مغناطیسی ویگلر فرستاده می‌شوند. هر نوع شتاب‌دهنده طیف محدودی از طول موج تابشی مورد استفاده را تولید می‌کند، که در شکل (1-3) طیف تقریبی طول موجی که هر شتاب‌دهنده تولید می‌کند را نشان داده ایم :

شکل(1-3)- طیف تقریبی طول موجی که توسط هر یک از شتاب‌دهنده ها حاصل می گردد.

[1] free electron laser

[2] Motz

[3] Robert Philips

[4] Ubitron

[5] Madey

[6] Jahn Madey

[7] Electromagnet

[8] Wiggler

[9] Undulator

[10] Planar

[11] Helical

[12] Trapered wiggler

تحولات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و رشد شتابان شهرها در دهه‌های اخیر منجر به تحولات عمیقی در شهرهای كشور شده است . اثرات این تغییرات وتحولات كه به صورت تغییر شكل كالبدی و توسعه فضایی شهرها تبلور یافته است نتایج مناسبی در شهرها ی كشور نداشته و باعث توزیع نامناسب خدمات و عدم مكان‌گزینی صحیح مراكز خدماتی شده است. بنابراین، بررسی وضع موجود و شناخت كامل از وضعیت مکان‌یابی مراكز خدماتی می‌تواند گام مهم و موثری در بالا بردن سطح كیفیت خدمات مختلف شود. در واقع,مکان‌یابی یکی از علومی است که توجه به آن سبب کاهش هزینه‌ها و موفقیت واحدهای صنعتی می‌شود. مسایل مکان‌یابی تسهیلات از دهه‌ی 1960 جایگاه مهمی در ادبیات تحقیق در عملیات یافته است. به طور کلی واژه‌ی مکان‌یابی اشاره به مدل‌سازی، فرمول‌بندی و حل مسایلی دارد که می‌توان آن‌ها را قرار‌دادن تسهیلات در فضای موجود به بهترین نحو تعریف کرد. این مسایل بررسی می‌کنند که چه طور می‌توان یک مجموعه از تسهیلات را به صورت فیزیکی مکان‌یابی کرد به‌طوری‌که یک تابع هدف تحت مجموعه‌ای از محدودیت‌ها بهینه شود. از جمله مسایل دیگری كه در این زمینه مطرح است و كمك شایانی به نیل به اهداف كاهش هزینه و افزایش كیفیت خدمات به مشتری می‌کند، تخصیص بهینه‌ی مراكز مشتری به تسهیلات توزیع، تخصیص مراكز توزیع به مراكز تولید و … است كه موجب پدید آمدن مساله مكان‌یابی-تخصیص شده است.

در این پایان‌نامه, به ارایه مدلی جدید برای مساله مکان‌یابی-تخصیص پیوسته فازی می‌پردازیم. این فصل, به كلیات تحقیق از جمله بیان مساله، مفروضات مدل، ضرورت انجام تحقیق و روش‌شناسی تحقیق اختصاص دارد.

• بیان مساله تحقیق

مساله مکان‌یابی-تخصیص، تولید مکان‌های تسهیلات در فضای جواب و تعیین چگونگی تخصیص تقاضای مشتریان به مراکز توزیع است،

 به‌طوری که اهدافی مانند هزینه حمل و نقل، مجموع فاصله طی شده، میزان دیركرد خدمات رسانی کمتری یا اهدافی مانند سطح رضایت، میزان خدمت رسانی و … بیشترین شوند. مساله مكان‌یابی-تخصیص از منظر فضای جواب به دو گروه مكان‌یابی-تخصیص گسسته و مكان‌یابی-تخصیص پیوسته تقسیم می‌شود. در مسایل مكان‌یابی-تخصیص در فضای گسسته، نقاط نامزد برای مكان‌یابی مشخص و محدود هستند و در مسایل مكان‌یابی-تخصیص در فضای پیوسته، نقاط نامزد معلوم نیستند و تعداد آنها نامتناهی است. در مدل گسسته, مکان‌های نامزد از پیش مشخص شده‌اند، اما در مدل پیوسته مکان‌های تسهیلات تولید می‌شوند. در مدل گسسته یک تابع باید انتخاب شود تا تابع هزینه را تخمین بزند، اما در مدل پیوسته از تابع فاصله واقعی استفاده می‌شود. هم‌چنین مدل‌های پیوسته سریع‌تر تنظیم و ساده‌تر اجرا می‌شوند. مسایل مكان‌یابی-تخصیص در پروژه‌های صنعتی و خدماتی بسیاری ازجمله خدمات اورژانس، شبکه‌های مخابراتی، مراکز توزیع، مدیریت زنجیره‌تأمین، استقرار ایستگاه‌های آتش‌نشانی، استقرار تعمیرگاه‌های ثابت، استقرار دستگاه‌های خودپرداز، استقرار مراکز پلیس، خرده‌فروشی‌ها و اکثر مسایل مکان‌یابی متعارف کاربرد دارد. این مساله NP-سخت است و تعداد زیادی رویکردهای حل و الگوریتم‌های ابتکاری برای حل آن توسعه داده شده‌اند. مدل‌های مکان‌یابی به دلیل اهمیت و کاربردهای روزافزون آن همواره مورد توجه محققین و مهندسین صنایع بوده‌اند. در این میان مدل‌هایی که مؤلفه‌های غیرقطعی سیستم‌های مورد مطالعه را در بر می‌گیرند، حایز اهمیت هستند. بسیاری از محققان، مساله مکان‌یابی-تخصیص پیوسته را در محیط قطعی مطالعه کرده‌اند. این در حالیست كه در دنیای واقعی ارایه تقاضاهای دقیق مشتریان بسیار دشوار است، و بنابراین محققین این مساله را تحت محیط احتمالی توصیف کردند. اما این مدل‌ها نیز برای توصیف موقعیت‌های بسیاری که توزیع تقاضای مشتریان نامعلوم هستند و یا با کمبود داده‌های گذشته مواجه هستند، کافی نیستند. در این موارد نظریه فازی بهتر عمل می‌کند. مدل‌هایی که این مساله را در محیط غیرقطعی در نظر می‌گیرند، به سه بخش دسته‌بندی می‌شوند: مدل‌های احتمالی، فازی، و فازی‌احتمالی. علی رغم مزایای زیاد مدل پیوسته فازی، پژوهش‌های انجام شده در این راستا اندک است.

یكی از ویژگی‌های دیگر مسایل مكان‌یابی تخصیص كه باعث گروه‌بندی دیگری از این مسایل می‌شود، سطح ظرفیت تسهیلات است كه می‌تواند به دو صورت محدود و نامحدود در نظر گرفته شود.

مساله مکان‌یابی مراکز با ظرفیت نامحدود (UFLP) در دسته مسایل کمترین‌جمع قرار می‌گیرند, اما در‌ این مسایل هزینه، هزینه ثابت را نیز شامل می‌شود و هزینه ثابت به مکانی بستگی دارد که مرکز در آن قرار می‌گیرد. تعداد مراکزی که باید استقرار یابند از پیش مشخص نیستند، اما به گونه‌ای معین می‌شوند که هزینه را کمینه کنند. به علت این‌که در این گونه مسایل ظرفیت هر مرکز نامحدود در ‌نظر ‌گرفته‌ می‌شود، تخصیص یک تقاضا به بیش از یک نقطه تأمین، هرگز سودبخش نیست.

مساله مکان‌یابی مراکز با ظرفیت محدود (FLP) شبیه به مسایل UFLP هستند، تنها در این مسایل ظرفیت هر‌یک از مراکز محدود است. ممکن است در این مورد جواب بهینه به‌گونه‌ای باشد که یک مشتری به بیش از یک منبع تأمین، ارجاع داده شود. در واقع, ممکن است که پس از تخصیص مشتری به یک مرکز، پس از برآوردن بخشی از تقاضای مشتری، ظرفیت مرکز به پایان برسد و برای برآوردن باقی مانده تقاضای مشتری مجبور به اختصاص آن به دیگر مراکز که هزینه بیشتری نیز دربر دارند، شویم. البته گاهی ممکن است که با وجود این‌که اختصاص یک مشتری به یک مرکز ویژه کمترین هزینه را در بردارد، به دلیل این‌که ظرفیت آن مرکز توسط مشتریان دیگر پر شده است، مجبور به اختصاص کل تقاضای آن مشتری به مراکز دیگر شویم.

مسایل مكان‌یابی با ظرفیت محدود، در دنیای واقعی مصداق بیشتری دارند. با توجه به آن‌چه كه شرح داده شد، برای نزدیكی هر بیشتر مساله به مسایل دنیای واقعی و هم‌چنین پر كردن برخی از شكاف‌های تحقیقاتی، دراین پژوهش مدل‌سازی مساله مکان‌یابی-تخصیص پیوسته با ظرفیت محدود در محیط فازی برای اهداف مدیریتی مختلف همراه با ارایه روش حل مناسب بررسی می‌شوند.

مساله FLA پیوسته با ظرفیت محدود یافتن مکان nتسهیل در فضای پیوسته به منظور خدمت‌رسانی به مشتریان در mنقطه ثابت و همین‌طور تخصیص هر مشتری به تسهیلات است به طوری که مجموع هزینه‌های حمل و نقل کمینه شود.

• مفروضات و اهداف مدل

به منظور مدل‌سازی مساله FLA با ظرفیت محدود، چند فرض در نظر گرفته می‌شوند كه عبارتند از:

• هر مشتری دارای مقداری از تقاضا است كه در این تحقیق غیر‌قطعی در‌نظر گرفته می‌شود.
• هر تسهیل ظرفیت محدود دارد. بنابراین, نیاز داریم که مکان‌ها را انتخاب کنیم و مقدار از تسهیل i به هر مشتری j را تصمیم بگیریم.
• شرایط عدم قطعیت در بسیاری پارامترها تاثیر دارد که برای آن از مجموعه‌های فازی استفاده شده است.
• هر مشتری باید کاملاً توسط تجهیزات، تامین شود.
• یك مشتری در صورتی می‌تواند از یك تجهیز، سرویس دریافت كند كه آن تجهیز تاسیس شده باشد.
• تعداد تجهیزاتی که باید مستقر شوند، محدود است.
• مسیر بین هر مشتری و تسهیل متصل است و هزینه حمل و نقل با مقدار عرضه شده و فاصله طی شده متناسب است.
• فرض شده که تسهیل i درون یک منطقه معین قرار داده شده است

و .

• مساله دارای چند هدف است.

هدف دراین پژوهش مدل‌سازی مساله مکان‌یابی-تخصیص پیوسته با ظرفیت محدود در محیط فازی برای اهداف مدیریتی مختلف همراه با ارایه یک روش حل مناسب است.

بطوركلی, اهداف مدل مورد بررسی عبارتند از:

• استقرار بهینه‌ی تعداد محدودی تجهیزات.
• کاهش هزینه‌های نگهداری حمل ونقل.
• کاهش هزینه‌های احداث.
• به‌دست آوردن جوابی قابل اطمینان برای شرایطی که عدم قطعیت وجود دارد.
• تخصیص بهینه مراكز مشتری به تجهیزات تاسیس شده.

یکی از اتفاقاتی که بیشتر شهرهای جهان با آن مواجه­اند، سوانح طبیعی است. سانحه یا بحران، رویداد یا واقعه­ای ناگهانی است که با آسیب­های انسانی و مادی گسترده همراه بوده و نیازمند انجام اقدامات فوری است.

سوانح طبیعی بدون آن که بشر قادر به تاثیرگذاری مستقیم بر آن باشد، اتفاق می­افتد و زندگی انسان را به مخاطره می­اندازد. کشور ما از جمله کشورهای آسیب­پذیر دنیا در برابر بلایای طبیعی است که در صورت وقوع آنها نیازهایی جدید مطرح می­شود، الگوهای مرسوم و متعارف زندگی بر هم زده می­شوند و انسان­ها در شرایط روحی و روانی خاصی قرار می­گیرند. از طرفی، سوانح و بحران­ها اغلب ناگهانی هستند و در صورت تدریجی بودن نیز به بشر فرصت کافی نمی­دهند و ضایعات، خسارات و تخریب­های شدید محیطی را به دنبال دارند.

به طور طبیعی، اولین اقدام انسان در برخورد با بحران و سوانح عبارتست از نجات و كاهش اثرات واقعه كه با وجود زمان بسیار كم نیاز به واكنش سریع دارد. واكنش سریع كه بخش بسیار مهم مدیریت بحران را تشكیل می­دهد، شامل شناسایی، ارزش­یابی، تصمیم­گیری و اقدامات اضطراری موقت است كه تمام مراحل این واكنش در زمان بسیار كوتاه حتی گاهی در چند ساعت صورت می­گیرد. در نتیجه، یكی از

 اقدامات در مدیریت بحران اندیشیدن تدابیری به منظور امداد رسانی پس از وقوع است. زیرا سوانح طبیعی علاوه بر تلفات انسانی موجب تخریب مراکز تولید موادغذایی (کارخانجات صنایع غذایی، مرغداری­ها، کشتارگاه­ها)، مراکز ذخیره مواد غذایی (انبارها، سردخانه­ها، سیلوها) و مراکز توزیع مواد غذایی و دارویی و خدماتی (فروشگاه­ها، مراکز پخش و غیره) می­شوند و در نتیجه میان مردم اضطراب و نگرانی شدیدی پدید       می­آورند.

در این پایان­نامه سعی بر اینست تا با ارایه مدلی ریاضی تحت دو سناریو مکان بهینه برای ایجاد مراکز کمک­رسانی به افراد خسارت دیده در یک منطقه ارایه شود که در آن، سطوح پوششی با توجه به شدت و مرکز حادثه در نظر گرفته می­شوند و به این نکته توجه می­شود که حادثه می­تواند تسهیلات را نیز تحت تاثیر قرار دهد. مدل ارایه شده در سناریوی اول توسط مورالی و همکاران [2] ارایه شده است و مدل سناریوی دوم مدل پیشنهادی این تحقیق بوده است. فرضیات مساله پیشنهادی بدین قرارند:

1. شدت حادثه بر روی تسهیلات نیز اثر می­گذارد.
2. تقاضا غیرقطعی (احتمالی) است.
3. مکان­های نامزد برای استقرار تسهیلات در نظر گرفته شده­اند.
4. ظرفیت تسهیلات محدود است.

1-2- ساختار پایان­نامه

در ادامه در فصل 2، ادبیات موضوع مسایل مکان­یابی- تخصیص را بررسی می­کنیم. در فصل 3،  زمینه­های علمی تحقیق شامل دسته­بندی مسایل مکان­یابی، مقوله عدم قطعیت و احتمالی بودن تقاضای مشتریان و مساله مکان­یابی- تخصیص به طور مفصل تشریح می­شوند. در فصل 4، به تشریح مساله و مدل پیشنهادی می­پردازیم و برخی از ویژگی­های مدل را بررسی می­کنیم. با توجه به پیچیدگی مدل پیشنهادی، یک الگوریتم ابتکاری برای حل مسایل با مقیاس بزرگ ارایه می­شود. در ادامه این فصل، یک آزمون تجربی به منظور نشان دادن کارایی و دقت الگوریتم ابتکاری پیشنهادی انجام می­شود و نتایج محاسباتی مربوط بحث و بررسی می­شوند. سرانجام پیشنهادهایی برای توسعه­های آتی به همراه نتیجه­گیری در فصل 5 ارایه می­شوند.

1-1- آفتابگردان

آفتابگردان (.Helianthus annuus L) گیاهی یک‌ ساله متعلق به جنس هلیانتوس و تیره کامپوسیته یا آستراسه می‌باشد. جنس هلیانتوس بیش از 60 گونه دارد. نام جنس آفتابگردان از کلمه یونانی Helios به معنی خورشید و Anthos به معنی گل گرفته شده است. خاستگاه این گیاه زراعی، بین شمـال مکـزیـک و نبراسکا است و سرخ‌پوستان این منطقه اولین استفاده‌کنندگان آن بودند. گونه H.annuus در مقایسه با سایر گونه‌ها، بیشترین سطح زیر کشت را در دنیا به خود اختصاص داده است (گونزالو پرز و وریکن، 2007).

به عقیده برخی از مورخین کشت آفتابگردان در آریزونا و نیومکزیکو آمریکای شمالی حدود 3000 سال قبل از میلاد آغاز شد. در اوایل قرن 16 میلادی این گیاه توسط اسپانیایی‌ها از آمریکا وارد اروپا شده و در اسپانیا و فرانسه به عنوان گیاه زینتی از آن استفاده می‌شده است. در قرن 19 این گیاه از اروپا به روسیه انتقال یافت. پس از ورود آفتابگردان به روسیه، سطح زیر کشت این گیاه در آن کشور به‌سرعت افزایش یافت. دانشمندان روسیه برای اصلاح آفتابگردان و افزایش میزان روغن آن تلاش‌های فراوانی کردند به همین دلیل

 بیشتر ارقام تجارتی مربوط به این کشور می‌باشد (گونزالو پرز و وریکن، 2007).

بنابر منابع وزارت جهاد كشاورزی کشت آفتابگردان در ایران به عنوان آجیل از 78 سال پیش در مناطق مختلف آذربایجان غربی از جمله خوی معمول بوده ولی به عنوان دانه روغنی از سال 1344 متداول شده است. در این سال‌ها مقدار دو تن بذر آفتابگردان شامل آرماویرسکی و ونییمیک 8931 از شوروی سابق خریداری و به ایران حمل و در مازندران کشت شد. نتایج حاصل زیاد رضایت بخش نبود. در سال 1345، بیست تن بذر آفتابگردان رقم رکورد از رومانی وارد و توسط کارشناسان رومانیایی در گرگان و مازندران کشت گردید که نتیجه حاصل از آن بسیار خوب بود. این امر موجب آغاز زراعت دانه آفتابگردان به عنوان دانه روغنی در ایران از سال 1346 با سطح 1700 هکتار گردید (بانک اطلاعات زراعت وزارت جهاد کشاورزی، 1390).

بر اساس آمار در سال 2005 آفتابگردان سومین منبع تهیه روغن خوراکی در جهان بوده است (بعد از سویا و کلزا). تولید در این سال 106× 31 تن و مناطق عمده کشت آن آرژانتین، کشور‌های اتحادیه اروپا، روسیه، اکراین و چین بوده است (FAO، 2007). بر اساس گزارش وزارت جهاد کشاورزی سطح زیر کشت آفتابگردان در ایران در سال زراعی 88-87، برابر با 19 هزار هکتار و با عملکرد 1 تن در هکتار بوده که در این سال در مجموع 18 هزار تن دانه آفتابگردان تولید شد.

1-1-1- خصوصیات گیاهی

آفتابگردان گیاهی دو‌لپه‌ای و یکی از اعضاه خانواده آستراسه (گل ستاره‌ای‌ها) با گل های ترکیبی است. این گیاه، یكساله با ساقه های قوی و محكم كه بلندی آن به 5/2-2 متر نیز می رسد. برگ‌های آن پهن، نوك تیز و دندانه دار یا بی دندانه و پوشیده از كرك است. گل‌های آن به شكل طبق، دایره‌ای شكل و بزرگ به قطر 50-40 سانتی متر بوده كه دور آن را زبانه‌های زرد فراگرفته است.

تا کنون گونه‌های دیپلوئید، تتراپلوئید و هگزاپلوئید آن شناخته شده است. آفتابگردانی که کشت می‌شود 34 کروموزومی (34=n2) است (گونزالوپرز، 2003).

میوه آفتابگردان نوعی فندقه است که مترادف دانه محسوب می‌شود. رنگ دانه از سفید تا سیاه یا خاکستری خط دار و بسته به رقم تغییر می کند. گیاه‌شناسان دانه‌ی آفتابگردان را به صورت یک میوه تک‌دانه‌ ساده و خشک تعریف می‌کنند. دانه حاوی آندوسپرم است که به عنوان مغز شناخته می‌شود. پوسته‌ای که پیرامون آن را فراگرفته پریکارپ نام دارد. هر چه درصد وزنی پوسته كمتر باشد درصد وزنی روغن بیشتر خواهد بود. مغز دانه آفتابگردان در حدود 50 درصد وزن دانه را تشكیل می‌دهد. این گیاه در ابتدا به عنوان یک گیاه زینتی کشت می‌شد و بعدها برای اهداف غذایی و دارویی استفاده شد (گونزالوپرز و وریکن، 2007).

آفتابگردان برای کشت در مناطق آب و هوایی مختلف بویژه در شرایط معتدل سازگار است. كاشت بذر در اوایل بهار انجام می‌گیرد. طول دوره رشد آفتابگردان بسته به رقم و كلیه عوامل محیطی از 90 تا 150 روز می‌باشد. آفتابگردان ریشه توسعه یافته‌ای دارد كه گیاه را به خشكی مقاوم می‌سازد، مشروط بر آنكه خاك عمیق بوده و تراكم و ساختمان خاك، محدود‌‌ كننده رشد ریشه نباشد. اگرچه آفتابگردان در یک محدوده‌ نسبتا وسیع از شرایط آب و خاک می‌تواند رشد کند ولی شرایط بهینه آن، خاک‌های زهکشی شده‌ با توانایی بالا در نگهداری آب و pH خنثی (5/7-5/6) می‌باشد. آفتابگردان از نظر عکس العمل نسبت به طول روز بی تفاوت است و به نور فراوان نیاز دارد (گونزالوپرز و وریکن، 2007).

دو نوع از این گیاه در جهان کشت می‌شود: ارقام روغنی، و انواع آجیلی. کمتر از 10% سطح زیر کشت، مربوط به ارقام آجیلی است و انواع روغنی سهم عمده مناطق زیر کشت را در اختیار دارند. ارقام روغنی، دانه‌های سیاه رنگی دارند و پوسته‌ی آنها نازکتر و تا حدودی به مغز چسبیده است ولی در ارقام آجیلی، دانه‌ها معمولا راه راه بوده، پوسته ضخیمتر است و به آسانی از مغز جدا می‌شود (سالونخه وهمکاران، 1992؛ گونزالوپرز و وریکن 2007).

[1] Asteraceae