ازدواج اساس خانواده و قاعده­ای است که برآن جامعه استوار می­شود و خانواده اولین سنگ بنا ملّتها است وازدواج از سوی شارع مقدس برای حلیّت استمتاع و لذت بردن هر یک از زن ومرد از یکدیگر قرار داده شده است و نیز عقدی است که هدف ازآن دوام و استمرار زندگی زناشویی است مگر در حالت­های خاص که دیگر ادامه زندگی غیر ممکن و نامقدور باشد خداوند در این باره می­فرماید:

«و مِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیْهَا و جَعَلَ بَیْنَکُمْ مَودَّهً و رَحْمَهً إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیَاتٍ لِقَومٍ یَتَفَکَّرُونَ؛و باز یکى از آیات(لطف) او آن است که براى شما از جنس خودتان جفتى بیافرید که در کنار او آرامش یافته و با هم اُنس گیرید و میان شما رأفت و مهربانى برقرار فرمود. در این امر نیز براى مردم با فکرت ادله‏اى(از علم و حکمت حق) آشکار است».

در شرع اسلام برای ­خانواده و ازدواج قوانین محکمی قرار داده است که بر اساس آن­ها    رابطه­ای مبنی بر احترام متقابل به وجود می­آید که مودت و رحمت از مهم­ترین صفات آن است و نیز شرع مقدس بر اساس عقد ازدواج بر هر یک از طرفین حقوق و واجباتی قرار داده است و طلاق را برای وقتی که اختلاف بسیار حاد و غیر قابل حل باشد تشریع نموده است لذا شوهر       می­تواند در صورت عدم توافق، زن را دو بار طلاق داده و به آن باز گردد؛ امّا هنگامی که زن را سه طلاقه کرد طلاق آن­ها بائن خواهد شد که رجعتی در آن وجود ندارد زن عده­ی خود را به مدت سه طهر خارج از خانه­ی مرد می­گیرد و بعد از تمام شدن این مدت از قید زوجیت آزاد    می­شود در حالت­هایی که طلاق به علت اختلاف شدید بین زوجین است هر دو طرف بعد از جدایی راه خود را در پیش می­گیرند؛ امّا احیانا مرد به علّت عادتی که دارد اقدام به طلاق زن و رجوع به او می­کند در چنین حالتی و بعد از طلاق سوم دیگر حق بازگشت به زن را ندارد مگر اینکه با شخص دیگری ازدواج کند و بعد از نزدیکی شوهر دوم او را طلاق داده و عدّه­ی آن به اتمام برسد در این صورت است که رجوع شوهر قبلی به زن مباح می­شود. به شوهر دوم مُحلِّل گفته می­شود؛ زیرا اوست که سبب مباح شدن زن به همسر قبلی می­شود.

از شرا یط لازم نکاح مُحلِّل این است که ازدواج آنها، باید حقیقی باشد و هیچ حیله و نیرنگی از سوی هیچ یک از سه طرف عقد(همسر سابق – مطلّقه – محلل) وجود نداشته باشد. ازدواج مُحلِّل تحقق پیدا نمی­کند مگر بعد از عقد صحیح و نزدیکی و مباشرت.

ازدواج مُحلِّل همواره از سوی مخالفین اسلام به عنوان قانونی که منزلت زن را در نظر     نمی­گیرد و أخلاق را زیر پا می­گذارد معرفی شده است و شرط ازدواج زن با شوهر دوم را نوعی زنا و فحشا تلقی کردند و این به خاطر جهل آن­ها به قواعد و أحکام نکاح محلل در اسلام یا به

 خاطر تجاهل و عناد آن­ها است.

باید توجه داشت که نکاح تحلیل به شکل شرعی آن هیچ مشکلی ندارد؛ امّا مشکل آنجا پدید می­آید که ازدواج محلل به شرط یا نیّت تحلیل باشد که فقها در این مورد دیدگاه های مختلفی دارند برخی عقد را چه با شرط و چه با نیّت تحلیل باشد باطل می­دانند و عده­ای دیگر شرط و نیّت را مبطل عقد نمی­دانند.این پزوهش در چهار فصل بیان شده است.

فصل اول: کلیات ومفاهیم

فصل دوم: بررسی صور مختلف نکاح تحلیل

فصل سوم: دلایل قائلین به جواز وعدم جواز نکاح تحلیل

فصل چهارم: شرایط حلیت زن مطلّقه ثلاثه

امید است که این تحقیق مورد رضایت خداوند متعال قرار بگیرد.

فصل اول

کلیات تحقیق

1-1. شرح و بیان مسأله پژوهشی

همان گونه که ازدواج، یک امر حیاتى و ضرورى است، طلاق هم در شرایط خاصى، ضرورت پیدا مى­کند، لذا از دیدگاه اسلام طلاق مجاز می­باشد. البته از آنجا که از هم پاشیدن خانواده­ها زیان­هاى جبران ناپذیرى براى فرد و اجتماع دارد، با استفاده از عوامل مختلفى، طلاق را تا آنجا که ممکن است محدود ساخته، و احکامى تشریع نموده که با توجه به آن­ها طلاق به حداقل       مى­رسد. موضوع الزام زن مطلّقه برای بار سوم، به ازدواج با مُحَلِّل به هدف ازدواج مجدد با شوهر اول، یکى از آن عوامل محسوب مى­شود. ازدواج تحلیل واینکه زن مطلّقه ثلاثه حق رجوع به همسر سابق را ندارد مگر اینکه با دیگری ازدواج نموده و مباشرت کند موضوعی است که همواره محل بحث وجدل بین علمای اسلام و مخالفین از ملل دیگر بودند برخی آن را از مترقی­ترین احکام اسلام دانسته که کرامت زن را نگه می­دارد و از سوء استفاده مرد از حق طلاق جلوگیری می­کند برخی دیگر آن را نوعی زنا دانسته که أهانت به زن محسوب می­شود فقهای مذاهب پنجگانه محور بحث در این پژوهش نظر متباینی دارند برخی نه فقط شرط تحلیل را باطل، بلکه نیت تحلیل را هم مبطل عقد می­دانند در مقابل مذاهب دیگری شرط تحلیل را باطل امّا مبطل عقد نمی­دانند هر یک از فریقین نکاح تحلیل را تعریف کرده و برای اثبات مدعای خود دلیل آورده­اند امامیه از کتاب خدا و سنت رسولش و اهل بیت گرامی آن استدلال کرده­اند در مقابل أهل­سنت نیز به کتاب خداوند وسنت پیامبر وآثار رسیده از صحابه و تابعین استناد می­کنند که این پژوهش که به شکل تطبیقی است در صدد بیان اشتراک و اختلاف این مذاهب در هر یک از احکام و ادلّه می­باشد.

1-2. اهداف تحقیق

 هدف کلی

شناخت أحکام فقهی ازدواج با مُحلِّل از دیدگاه مذاهب پنجگانه اسلامی.

أهداف جزئی

1- تبیین حکم ازدواج با محلل از دیدگاه فقهای امامیّه.

2- بررسی ازدواج مُحلِّل از دیدگاه أهل سنّت.

3- شناسایی موارد مشترک و اختلافی مذاهب پنجگانه اسلامی.

1-3. ضرورت و أهمیت موضوع

با توجه به اهمیت خانواده در اسلام و رواج طلاق در جوامع اسلامی از یک سو، و ایرادهایی که برخی مغرضان و بی­خبران از أحکام مترقّی اسلام نسبت به موضوع محلل گرفته­اند، می­طلبد در خصوص این نوع ازدواج که خود عاملى است براى بازداشتن مردان از طلاق هاى مکرر و پایان دادن به خودکامگى بعضى ازمردان و سامان بخشیدن به نظام نکاح و زناشویى تحقیقی جامع و تطبیقی میان مذاهب پنجگانه اسلامی صورت پذیرد.

– روم/21.