نوجوانی به دوره­ای از رشد اطلاق می­شود كه بین كودكی و بزرگسالی قرار دارد، به همین دلیل نوجوانی یك دوره انتقال است. این دوره همراه با تغییرات عمده جسمانی، شناختی، اخلاقی و اجتماعی است كه غالباً از حدود12-11سالگی شروع می­شود، و در بسیاری از كشورهای صنعتی جهان در سن 20 سالگی خاتمه می­یابد (احدی و جمهری ،1380).

سازگاری اجتماعی در نوجوانان به عنوان مهم ترین نشانه ی سلامت روان آنان ، از مباحثی است كه در دهه های اخیر توجه بسیاری از جامعه شناسان، روان شناسان و مربیان را به خود جلب نموده است (یارمحمدیان و شرفی راد،1390).

نوجوانان تحت تاثیر خانواده ،مدرسه، هم کلاسی­ها، همسالان و جامعه (چه مثبت و چه منفی) قرار می­گیرند. تحقیقات متعددی در خصوص شیوع مشکلات رفتاری و ناسازگاری در بین نوجوانان صورت گرفته است به عنوان مثال: هالینگ و همكارانش در مطالعه خود بر روی نوجوانان آلمانی گزارش نمودند كه9/11 درصد از نوجوانان به علت مشكلات رفتاری و ناسازگازی اجتماعی، نیاز به خدمات بهداشت روان دارند (هالینگ و راونس[1]،2010 به نقل از تمنایی فر، سلامی محمد آبادی، دشتبان زاده، 1390).

بیشترین نوجوانان ناسازگار و مساله دار، وابسته به خانواده­های آسیب دیده هستند و فرزندانی كه مربوط به خانواده های پر كشمكش می باشند به سبب عدم برخورداری از آرامش روانی و عدم تمركز و آشفتگی بیشتر در معرض رفتارهای ناسازگارانه قرار دارند (بارلو[2]،1992 به نقل از زارع مقدم ،1385).

سازگاری رفتار مفید و موثر آدمی در تطبیق با محیط فیزیكی و روانی است به گونه­ای که تنها با تغییرات محیطی همرنگی نكرده و به پیروی

 

 ناهشیار از آن كفایت نكند و خود نیز بتواند بر محیط تاثیر گذاشته و آن را به گونه­ای مناسب تغییر دهد (بارلو،1992 به نقل از زارع مقدم ،1385).

طبق تحقیقات متعدد، حدود85% والدین به نوعی نوجوانان خود را ناسازگار می­دانند. چنین برداشتی از نوجوانان باعث رفتار خاصی در والدین می­شود. آنچه مهم است فهم این ناسازگاری و دلایل آن است كه به والدین كمك می­كند تا رابطه بهتری با نوجوانان خود برقرار كنند. نوجوانان هم به سهم خود رفتار والدین را قبول ندارند و آنان را از نظر نوع رفتار تایید نمی­كنند. هیچ یك از فرزندان در طبقات مختلف اجتماعی به طور كامل رفتار والدین خود را تأیید نمی­كنند و اصولاً درجة قبول رفتار والدین و فرزندان كم است. در این وضعیت ناهمگون كه والدین، نوجوانان را ناسازگار می پندارند و نوجوانان هم رفتار والدین را قبول ندارند، امكان وقوع بسیاری از حوادث ناگوار برای نوجوانان وجود دارد(احدی،1383 ).

در مجموع می­توان گفت برخی از نوجوانان براساس تغییرات بلوغ و بحران هویت، رفتاری ناسازگارانه دارند. دوران بلوغ به دلیل تغییرات وسیع از نظر ابعاد جسمانی، روانی و اجتماعی دشوارترین مرحله از نظر سازگاری است(بومیستر[3] و تایس[4]، 2001؛ بومیستر و لری[5]، 2004؛ گاردنر[6]، پیکت[7] و بریور[8]، 2003؛ لیری[9] و دونز[10]، 2005؛ به نقل از خوبانی،زاده محمدی و جراره،1392)..

از طرف دیگر در دوران کودکی و نوجوانی به دلیل این­که ارتباط با هم­سالان افزایش و وابستگی به والدین کاهش می­یابد، سازگاری اجتماعی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است (آلیسون[11]، 2004).

اجتماعی شدن فرایندی است که در آن هنجارها، مهارت­ها، انگیزه­ها، نگرش­ها و رفتارهای فرد شکل می­گیرد تا ایفای نقش کنونی یا آتی او در جامعه مناسب و مطلوب شناخته شود. در این فرایند، اکتساب و به کارگیری مهارت­های ارتباطی و چگونگی برقراری ارتباط و تعامل با دیگران، یکی از مؤلفه­های اصلی رشد اجتماعی بخصوص در بین کودکان و نوجوانان محسوب می­شود. بنا به تعریف، مهارت­های ارتباطی به رفتارهای آموخته شده و مقبول جامعه اطلاق می­شود، رفتارهایی که شخص می­تواند با دیگران به نحوی ارتباط برقرار کند که به بروز پاسخ­های مثبت و پرهیز از پاسخ­های منفی بینجامد (کارتلج و میلبرن[12]، 1390)

از این رو بررسی اثر بخشی آموزش مهارت­های ارتباطی به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر کاهش ناسازگاری اجتماعی نوجوانان، یکی از ضرورت­هایی است که در این پژوهش به آن پرداخته می­شود.

[1] Halyng & Ravns

[2] Barlow

[3] Bvmystr

[4] Tays

[5] Larry

[6] Gardner

[7] Pickett

[8] Bryvr

[9] Leary

[10] Dvnz

[11] Allison

[12] . Kartleg & Milbern Allison

. 66

3-5 متدولوژی CRISP-DM… 66

3-6 شروع داده کاوی.. 67

3-6-1 درک کسب و کار 67

3-6-2 درک دادهها 67

3-6-3 آماده سازی دادهها 68

3-6-3-1 تولید دادههای آموزشی. 69

3-6-3-2 تولید دادههای تست و ارزیابی. 69

3-6-4 ساخت مدل. 70

3-6-4-1 افزودن انبارهای داده به نرم افزار 70

3-6-4-2 درخت تصمیم. 71

3-6-4-3 اعمال مدل درخت تصمیم و تست و ارزیابی کار 75

3-6-4-4 شبکه عصبی. 79

3-6-4-5 روشهای ترکیبی. 81

3-6-5 نتیجه گیری. 82

 

فصل چهارم: نتیجه‌گیری و راهکار آینده

4-1 نتیجه گیری.. 84

4-2 راهکار آینده. 84

واژه‌نامه فارسی به انگلیسی.. 85

 

 

 

 

فهرست شکل­ها

شکل 1- مدل فرآیند CRISP-DM برای کاربردهای داده کاوی]9[ 21

شکل (2-1): معماری سیستم مبتنی بر داده كاوی [42]. 59

شکل (2-2): تغییر میزان آنتروپی را برای مجموعه‌ای با دو کلاس… 63

شکل (2-3): توابع نرمال سازی [40] 67

نمودار(2-1): تقریب خطی.. 73

شکل(3-1): صفحه نخست نرم افزار Rapid Miner 5. 62

شکل 3-2: خروجی شیها 63

شکل 3-3: خروجی قسمت مدل (شبکه عصبی) 63

شکل 3-4: خروجی قسمت اطلاعات.. 64

شکل (4-1): متدولوژی CRISP-DM… 67

شکل (4-2): نحوه افزودن فایل دادهای به برنامه. 70

شکل (4-3): نحوه انتخاب نوع سطر. 71

شکل(4-4): آدرس عملگر درخت تصمیم. 71

شکل(4-5): آدرس عملگر Set Role. 72

شکل(4-6): آدرس عملگر Select Attribute. 72

شکل(4-7): آدرس عملگر Discretize by Frequency. 72

شکل(4-8): نحوه اتصال عملگرها 73

شکل(4-9): درخت حاصل از دادههای آموزشی با تابع هدف نسبت بهره اطلاعاتی.. 74

شکل(4-10): درخت حاصل از دادههای آموزشی با تابع هدف آنتروپی.. 75

شکل (4-11): درخت حاصل از دادههای آموزشی با تابع هدف پراکندگی جمعیت(جینی) 75

شکل(4-12): آدرس عملگر Apply model. 76

شکل(4-13): اتصالات تب پردازش در مرحله اعمال مدل. 76

نمودار (4-1): پیشبینی حاصل از الگوهای درخت تصمیم با تابع هدف نسبت بهره اطلاعاتی.. 77

نمودار(4-2): پیشبینی حاصل از الگوهای درخت تصمیم با تابع هدف آنتروپی.. 77

نمودار(4-3): پیشبینی حاصل از الگوهای درخت تصمیم با تابع هدف پراکندگی جمعیت(جینی) 78

شکل (4-15): اتصالات عملگرها جهت تشکیل مدل شبکه عصبی.. 79

شکل(4-16): ساختار شبکه عصبی.. 80

نمودار (4-4): نتیجه تشخیص شبکه عصبی.. 80

نمودار(4-6): نتایج حاصل از اجرای شبکه عصبی بر دادههای خرابی پیشبینی شده توسط درخت تصمیم   82

 

فهرست جداول

جدول (2-1): مقایسه آنالیز آماری و داده کاوی ………………………………………………………………….. 53

جدول (2-2) کلاس های پیش بینی . ………………………………………………………………………………69

جدول (2-3): ماتریس تداخل…………………………………………………………………………………………… 70

جدول(2-4): مجموعه اعتبار سنجی…………………………………………………………………………………… 74

جدول) 3-1(: دادههای مورد استفاده در تشخیص کنتورخراب……………………………………………….. 68

جدول (4-3): نتایج حاصل از ارزیابی نتایج درختهای تصمیم ایجاد شده………………………………… 78

جدول (4-3): مقادیر پارامترهای عملگر شبکه عصبی………………………………………………………….. 79

 

فصل اول

کلیات تحقیق

این فصل به تعریف مسأله و راهکار کلی می‌پردازد. در ابتدا سعی می‌شود که مسأله تعریف شود. سپس اهمیت و ضرورت مسأله، اهداف و فرضیه‌ها شرح داده می‌شود و در نهایت ساختار این پژوهش، توضیح داده می‌شود.

1-1 بیان مسأله

ظرفیت ذخیره سازی داده های دیجیتال در سراسر جهان هر نه ماه برای حداقل یک دهه دو برابر شده است، در صورتی که در دو برابر مدت مشابه طبق پیش بینی قانون مور[1] قدرت محاسباتی و سرعت رشد می­کند]1[. داده کاوی نشان دهنده یک گام در فرایند کشف دانش در پایگاه داده­ها[2] می­باشد]2[ که میتوان آن را یک نیاز اساسی در دنیای امروز دانست. بنا بر اعلام دانشگاه MIT امروزه مرز و محدودیتی برای دانش داده کاوی در نظر گرفته نشده و دامنه کاربرد آن را از اعماق اقبانوس­ها تا بی کران فضا می­دانند]3[. تلاش برای الگوهای موجود در داده­ها مدت زمان طولانی در بسیاری از زمینه ها، از جمله آمار، الگوشناسی[3] ، و تجزیه و تحلیل داده­های اکتشافی مورد مطالعه قرار گرفته شده است]4[.

داده کاوی به عنوان یک ابزار مهم برای کسب دانش از پایگاه داده های پدید آمده است]5[ از این رو می­توان به اهمیت الگوریتم­های داده کاوی پی برد که شبکه­های عصبی و درخت تصمیم از جمله­ی این الگوریتم­ها می­باشد. درخت تصمیم یک راه طبیعی برای ارائه یک فرآیند تصمیم گیری می­باشد، چرا که درک آنها برای هر کسی ساده و آسان است]6[ همچنین محبوبیت شبکه­های عصبی با دست اندرکاران داده کاوی در حال افزایش چشم گیر است زیرا آنها خود را، از طریق مقایسه­ی قدرت پیش بینی خود با تکنیک­های آماری با استفاده از مجموعه داده­های واقعی اثبات کرده­اند]7[. تحقیقات جدید نمایانگر این است که الگوریتم­های ترکیبی دقت بیشتر و عملکرد بهتری را به نسبت به استفاده­ی مجزا و مستقل آنها در داده­کاوی از خود نشان می­دهند]8[.

با توجه به آنکه تشخیص کنتورهای خراب توسط خود شرکت گاز با استفاده از داده­های موجود مقدور نمی­باشد، این شرکت برای تعویض و شناسایی کنتورهای خراب میبایست مأمورینی داشته باشد که در محل حضور داشته و بصورت فیزیکی اقدام به تست کنتور نماید تا اگر احتمالا خراب بود اقدامات لازم را انجام دهند که با توجه به وجود تعداد زیاد مشترکین این عمل یک فرایند زمان بر، پرهزینه و سخت خواهد بود. نوع تحقیق حاضر براساس هدف طراحی و کاربردی می باشد. هدف از طراحی، طراحی یک روش ترکیبی از شبکه عصبی و درخت تصمیم برای کاوش داده­های شرکت شرکت ملی گاز در راستای کاهش هزینه پروژه­ی تعویض کنتورهای خراب می­باشد که شرکت مذکور هر 7 سال یکبار باید اقدام به انجام آن در حوزه مربوطه می­نماید. پروژه حاضر سعی دارد تا با طراحی روش ترکیبی از شبکه عصبی و درخت تصمیم فرآیند داده­کاوی را جهت تحلیل داده­های حوزه کرمانشاه استفاده کرده و کنتورهایی با احتمال بالای خرابی را شناسایی و به شرکت نام برده ارائه دهد تا در حد توان جهت کمینه کردن هزینه تشخیص و تعویض کنتورها کمک نماید.

[1] Moore’s Law

[2] knowledge discovery in databases (KDD)

[3] Pattern recognition

انگلیسی

 

 

 

 

 

فهرست تصاویر

تصویر1-3- مهر ساسانی، با نقش شیر و گوزن، جنس عقیق، موزه آذربایجان 16

تصویر2-3- مهر مسطح ساسـانی، با نقش شاهین، عقیق،موزه آذربایجان     16

تصویر3-3- مهر ساسانی با نقش شیر بالدار،کتابخانه ملی پاریس 16

تصویر4-3 مهر ساسانی، با نقش غزال دو سر، موزه بریتانیا 16

تصویر5-3- مهر ساسانی، بانقش گوزن نشسته، مجموعه جکس 16

تصویر6-3- مهر ساسـانی، بانقش سـواری که با مار چند سر می جنگد، مجموعه شخصی    16

تصویر7-3- مهر ساسانی با نقش شیر بالدار،کتابخانه ملی پاریس 16

صویر8-3- مهر ساسـانی با نقش بال، موزه بریتانیا 16

تصویر9-3- سنگ محکوک، تصویرآمیخته از سر انسان و سرشیر، مجمـوعه شخصی    17

تصویر10-3- سنگ محکوک، تصویر نخجیرگاه، موزه بریتانیا 17

تصویر11-3-مهر ساسانی با نقش حیوان افسانه ای، ازجنس عقیق  17

تصویر12-3 لوح گلین  ساسانی، با نقش مرغابی، موزه بریتانیا 17

تصویر13-3 مهر ساسـانی با نقش شیر نشسته، ‌کتابخانه ملی پاریس 17

تصویر14-3سنگ محکوک ساسانی با نقش 5 آهوکه یک سردارند، موزه بریتانیا 17

تصویر15-3 مهر مسطح ساسانی با نقش خورشید و ماه، عقیـق، موزه آذربایجـان 17

تصویر16-3 سنگ محکوک، با نقش میترا و اسب بالدار، کتابخانه ملی پاریس 17

تصویر17-3 مهر ساسانی، تزئین با حروف معروف به رمز سنگ لاجورد ، مجموعه وس هان   18

تصویر18-3 مهرساسانی، با نقش شتـر  18

تصویر19-3 مهر ساسانی با نقش تکرار شونده سر عقاب به شکل دایره  18

تصویر20-3 مهر ساسانی، با نقش جانور شاخ دار در دو سوی درخت خرما  18

تصویر21-3 مهـر ساسـانی با نقش شیر نشستـه، محل نگهداری کتابخانه ملی پاریس    18

تصویر22-3 مهر ساسـانی، بانقش طـاووس   18

تصویر23-3 مهر ساسانی که نیمتنه مردی را نشـان می دهد، مجمـوعه وس هان   18

تصویر24-3 مهر ساسانی با نقشی شبی قوچ، کروی ازعقیق خاکستری، مجموعه وس هان   18

تصویر25-3 مجموعه مهر های ساسانی با نقش پرنده ، چهار پایان و مهر نوشته ها 19

تصویر 26-3 لوح گچی با نقش گراز ، دامغان ، سده های 5 و6 میلادی، موزه تهران 21

تصویر 27-3 لوح گچی با نقش خرس، تیسفون ، سده ی6 میلادی ، موزه برلین  21

تصویر 28-3-لوح گچبری تزئینی ، بانقش دو بال برافراشته ، موزه برلین  21

تصویر 29-3- تندیس گچی، سر اسب، موزه برلین  21

تصویر30-3- نقش دو بال برآمده 22

تصویر31-3-نقش تنه قوچی که از میان دو بال برآمده و نواری بر گردن دارد، کاخ کیش  22

تصویر32-3- چهار لر خان ، صحنه شکار پیروز شاه ، سده ی5 میلادی ، موزه بریتانیا 22

تصویر33-3- دشت ورامین ، تزئین گچی دیواری ، موزه برلن    22

تصویر34-3- نقش برجسته گچی با نقش سیمرغ، هنر های اسلامی برلین  22

تصویر35-3- لوح گچبری  شده با نقش طاوس ، تیسفون موزه برلن    24

نقش36-3-  بشقاب سیمین ساسانی ، ورهام در حال شکار شیر، موزه بریتانیا 25

نقش37-3-  بشقاب سیمین ساسانی ، ورهام در حال شکار شیر، موزه بریتانیا 25

نقش38-3- فیروز آباد قسمتی از نقش پیروزی اردشیر یکم نیم تنه پادشاه، سده ی 6 م 25

نقش39-3-نقش رستم ، تاج گیری اردشیر یکم در حال سواره، سده سوم میلادی     25

نقش40-3- نقش رستم قسمتی از شاپور یکم : فیلیپ عرب نیمه دوم سده سوم    25

نقش41-3- پیکر بزرک شاپور اول 25

نقش42-3- نقوش روی پارچه، خروسی که هاله‌ای بر سر دارد، سده 6 و 7 میلادی، واتیکان………………………………………………………………………………………………………………………….. 25

نقش46-3- پارچه با نقش قوچ،  به رنگ آبی تیره، سبز بنفش و نخودی، موزه منسوجات لیون………………………………………………………………………………………………………………………….. 25

نقش43-3-  دستبافت دیوارکوب مصری، تقلید از پرنیان ساسانی………………………………………………………………………………………………………………………….. 25

نقش44-3- دستبافت با نقش دو پر نده روبه روی هم، تقلید از پرنیان ساسانی………………………………………………………………………………………………………………………….. 28

نقش45-3- پرنده ای به شکل هندسی، سده ی 7 و 8 میلادی، واتیکان………………………………………………………………………………………………………………………….. 28

نقش47-3- پارچه لباس بانقش سر گراز، سده 7و6 م،  آستانا (ترکستان چین)، موزه دهلی………………………………………………………………………………………………………………………….. 27

نقش48-3- پارچه لباس بانقش طاوس، سده 7 م، افراسیاب………………………………………………………………………………………………………………………….. 27

تصویر49-3- بشقاب نقره‌ای با نقش یک گربه سان، بخشی مطلا، موزه ارمیتاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 30

تصویر50-3- شرابدان با نقش پرنده، جنس نقره، بخشی مطلا، موزه هنرهای زیبای بوستون………………………………………………………………………………………………………………………….. 30

تصویر51-3- گلدان بانقش پرنده شکاری و آهوی شکار شده موزه ارمیتاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 30

تصویر52-3- تنگ نقره ای با روکش طلا، بانقش عقاب یا پرنده شکـاری، موزه آذربایجـان………………………………………………………………………………………………………………………….. 30

تصویر53-3- بشقاب نقرهای با نقش عقاب از روبه رو، اواخر ساسانی، مجموعه استاکلت………………………………………………………………………………………………………………………….. 30

تصویر54-3- بشقاب نقره، ورهرام در حال شکار گراز، 390 تا 240میلادی، موزه ارمیتـاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

تصویر55-3- بشقاب نقره، شکار کردن آهو توسط شیرموزه ارمیتاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

تصویر56-3- بشقاب نقره با نقش بز کوهی، برجسته کاری وکنده کـاری شده، موزه ارمیتـاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

تصویر57-3- بشقاب نقره با نقش شاپور سوم در حال شکـار پلنگ، 388-383 م، موزه ارمیتـاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

تصویر58-3- گلدان با نقش فلامینگو  و درختان نیلوفر، موزه دولتی برلین………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

تصویر59-3- بشقاب نقره ، با نقش بزکوهی نشسته، نقره و بخشی مطلا، موزه ارمیتـاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

تصویر60-3- جام ساسانی که با نقش چهار رامشگر تزئین شده است، سده 6 م ، موزه تهران………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

تصویر61-3- ساغر، سر غزال ، سده 5 و 4 میلادی، مجموعه شخصی………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

تصویر62-3- تندیس  شاپور دوم،   نقره‌ی طلاکاری شده4 میلادی، موزه متروپلیتن………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

تصویر63-3- تندیس برنزی یکی از شاهان ساسانی یا رستم موزه‌ی لوور………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

تصویر64-3- ظرف نقره ای، سده ی هشتم میلادی، موزه‌ی بریتانیا، متاثر از هنر ساسانی………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

تصویر65-3-کوزه ای از جنس نقـره، با نقش زن و پرنده 6 میلادی موزه‌ی بریتانیا………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

تصویر66-3- ظرف نقره ای با نقش پرنده‌ی دم بلند ایرانی موزه‌ی بریتانیا………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

تصویر67-3- ظرف نقره ای، سده‌ی سوم ب.م، موزه‌ی بریتانیا………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

تصویر68-3- کوزه ای از جنس نقره با نقش دختر رقصنده سده ی6 میلادی، موزه تهران………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

تصویر69-3- ظرف نقره ای با نقش شکار قوچ، سده‌ی پنجم ب.م.، موزه ی متروپولیتن………………………………………………………………………………………………………………………….. 32

تصویر70-3- بشقـاب نقره‌ای با نقش صحنه شکـار، موزه آذربایجان………………………………………………………………………………………………………………………….. 32

تصویر71-3- ظرف سیمین فلزکاری، آغاز دوره اسلامی در بردارنده سبک ساسانی………………………………………………………………………………………………………………………….. 32

تصویر72-3-  ابریق نقره با نقش شتر بالدار، بخشی مطلا موزه ارمیتا………………………………………………………………………………………………………………………….. 32

تصویر73-3- ظرف سیمین، فلزکاری ساسانی یا آغاز اسلامی………………………………………………………………………………………………………………………….. 32

تصویر74-3- نقش دو قوچ بر روی کاسه سیمین، از نگارگری آغازین………………………………………………………………………………………………………………………….. 32

تصویر75-3- تنگ نقره ای که با شیر های متقاطع تزئین شده اند موزه بییلیو تک ناسیونال پاریس………………………………………………………………………………………………………………………….. 33

تصویر76-3- بخش مرکزی بشقاب بانقش سیمرغ نشسته، چهار پنجم میلادی موزه ارمیتاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 33

تصویر77-3- صفحه نقره کنده کاری شده  با نقش سیمرغ،  قطر20 سانتی متر………………………………………………………………………………………………………………………….. 33

تصویر78-3- بافته ابریشمی با نقش سیمرغ، سده‌ی 2و3 هجری، موزه هنرهای تزئینی پاریس………………………………………………………………………………………………………………………….. 33

تصویر79-3-کاسه سیمین‌، نقش سیمرغ و صحنه شکار، اواخر سده ی6 میلادی، موزه ارمیتاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 52

تصویر80-3- بشقاب نقره‌ای بـا نقش سیمرغ، بخشی مطلا، سده ی2و3  هجری، موزه بریتانیا………………………………………………………………………………………………………………………….. 52

تصویر81-3- ابریق  نقره‌ای با نقش سیمرغ، سده‌ی 6م، بخشی مطلا، موزه‌ی ارمیتاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 52

تصویر82-3- نقش برجسته گچی با نقش سیمرغ، سده ی7و8 م، محل نگهداری موزه بریتانیا………………………………………………………………………………………………………………………….. 53

تصویر83-3- پارچـه ساسانی بـا نقش سیمرغ، موزه هنرهای تزئینی پاریس………………………………………………………………………………………………………………………….. 53

تصویر84-3- بشقاب با نقش سیمرغ، بـرنز، سده‌ی 7م، قطر: 26.1 س م،  موزه‌ی اسمیتسونیان………………………………………………………………………………………………………………………….. 53

تصویر85-3- پارچـه سـاسـانی بـا نقش سیمرغ………………………………………………………………………………………………………………………….. 53

تصویر86-4- طاق بستان، نقش سیمرغ بر روی لباس خسرو پرویز، حدود600 میلادی………………………………………………………………………………………………………………………….. 53

تصویر86-4- سیمرغ، حـجاری شده در طاق بستان،  بر حاشیه ی لباس سوارکار زره پوش………………………………………………………………………………………………………………………….. 54

تصویر 88-3- بشقاب با نقش زنی سوار بر اژدهای بالدار، سده‌ی 8 م، موزه‌ی متروپولیتن………………………………………………………………………………………………………………………….. 58

تصویر 89-3- بشقاب سیمین با نقش نوازنده سوار بر اژدها، سده 9م، موزه ارمیتـاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 58

تصویر 90-3-  بشقاب سیمین ساسانی، ورهام در حال شکار شیر، موزه بریتانیا………………………………………………………………………………………………………………………….. 63

تصویر 91-3-  بشقاب سیمین ساسانی، ورهام در حال شکار شیر، موزه بریتانیا………………………………………………………………………………………………………………………….. 63

تصویر92-3- پارچه ساسانی، با نقش اسب بالدار، سده‌ی6-7 م، آنتی نوئه، موزه اوور………………………………………………………………………………………………………………………….. 63

تصویر93-3- صفحه نقره، کنده کاری شده ، با نقش شکار قوچ، مجموعه دپارتن اوکس، واشنگتن………………………………………………………………………………………………………………………….. 63

تصویر94-3- اثرمهر  ساسانی، با نقش اسب بالدار………………………………………………………………………………………………………………………….. 64

تصویر95-3- اثر مهر ساسانی با نقش اسب بالــدار، جنس عقیق، مجموعه وس هان………………………………………………………………………………………………………………………….. 64

تصویر96-3- بشقاب ساسانی با روکش طلا، موزه آذربایجان………………………………………………………………………………………………………………………….. 64

تصویر97-3- نقش دو جوان به همراه دو اسب بالدار، 5 یا 6 م، موزه متروپولیتن………………………………………………………………………………………………………………………….. 64

تصویر98-3- ابرق مفرغی به سبک ساسانی با نقش نوازندگان و اسب بالدار، بعد دوران ساسانی………………………………………………………………………………………………………………………….. 64

تصویر99-3- بشقاب نقره با نقش شاه ساسانی در حال شیر، موزه ارمیتاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 64

تصویر100-3- ساغر به شکل سر اسب، سده 7و6میلادی سینسینای………………………………………………………………………………………………………………………….. 64

تصویر101-3- سر اسب، ناحیه کرمان، سده چهارم میلادی موزه لوور………………………………………………………………………………………………………………………….. 64

تصویر102-3- بشقاب ساسانی با نقش گردونه ماه، کنده کاری شده، بخشی مطلا، موزه ارمیتاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 64

تصویر103-3- مهر مسطح ساسانی با نقش گاو کوهاندار، نوشته پهلوی، موزه آذربایجان………………………………………………………………………………………………………………………….. 64

تصویر104-3- مهر مسطح ساسانی با نقش گاو کوهاندار، جنس عقیق، موزه آذربایجان………………………………………………………………………………………………………………………….. 66

تصویر105-3- مهر مسطح ساسانی با نقش گاو کوهاندار، موزه بریتانیا………………………………………………………………………………………………………………………….. 67

تصویر 106-3- زیور زرین مینایی و مرصع با نقش گریفون، قطر 4 سانتی متر، موزه لوو………………………………………………………………………………………………………………………….. 69

تصویر107-3- قسمتی ازجعبه جواهر  با نقش گریفون، عاج ، موزه چارتوریسکی………………………………………………………………………………………………………………………….. 69

تصویر108-3- ابرق طلا بانقش گریفون وگیاهی، مرصع، دیرسن مورس کانتون واله، سوئیس………………………………………………………………………………………………………………………….. 69

تصویر109-3- پیکره مفرغی، پایه تخت، به شکل شیر دال مجموعه استاکت………………………………………………………………………………………………………………………….. 70

تصویر110-3- بشقاب نقره ای با نقش سیمرغ، سده 6 و 5 م، موزه هنرهای اسلامی برلین………………………………………………………………………………………………………………………….. 70

تصویر111-3- مهر ساسانی با نقش موجود خیالی، موزه آذربایجان………………………………………………………………………………………………………………………….. 70

تصویر112-3-تنگ سیمین با نقش گریفون، سده هفتم یا هشتم میلادی………………………………………………………………………………………………………………………….. 70

س

تصویر 114-3- بشقاب ساسانی، با نقش شکار کردن شیر، موزه ارمیتاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 76

تصویر115-3- بشقاب نقره ساسانی، با نقش سوارکار کماندار در حال شکار شیر، موزه ارمیتاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 76

تصویر116-3- قسمتی از بشقاب نقره ساسانی، با نقش شیر محتضر………………………………………………………………………………………………………………………….. 76

تصویر117-3- قسمتی از جام ساسانی با نقش شیر بالدار، سده 6 و 7 میلادی، کانزاس سیتی………………………………………………………………………………………………………………………….. 77

تصویر118-3- قسمتی از بشقاب نقره ای  با روکش طلا، با نقش شکار شیر، موزه آذربایجان………………………………………………………………………………………………………………………….. 77

تصویر119-3- قسمتی از بشقاب نقره‌ای، ورهام در حال شکار شیر، موزه بریتانیا………………………………………………………………………………………………………………………….. 77

تصویر120-3- ابریق ساسانی، مرصع، با نقش دوشیر روبروی هم همراه با تزئینات گیاهی………………………………………………………………………………………………………………………….. 77

تصویر121-3- قسمتی از نقوش روی پارچه ساسانی، نقش شیر بالدار………………………………………………………………………………………………………………………….. 78

تصویر122-3- قسمتی از بشقاب سیمین ساسانی با نقش شیر محتضر………………………………………………………………………………………………………………………….. 78

تصویر 122-3- مهر ساسانی با نقش گوپت شاه، کتابخانه ملی پاریس………………………………………………………………………………………………………………………….. 79

 

 

           فصل اول 

                                                                                                                            کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

1-1-تعریف مسئله

بی تردید طراح گرافیک ایرانی در پهنه فرهنگی تاریخی خود وارث سرمایه عظیمی ‌‌از نقشمایه‌هاست، این نقوش در همه دوران، بنای عظیمی‌‌از خاطره قومی‌‌بصری برای ما می‌‌سازد. اگر مسئله هویت را برای هنر سرزمین‌مان ضروری بدانیم از مهمترین راهکارهای کامیابی در این مهم  استفاده‌ی صحیح از این گنجینه‌هاست. و از آنجایی که هنر ساسانی سهم بسزایی از آن هویت عظیم را در خود داشته، برای استمرار یا تکامل این موفقیت نیاز به تحلیل و پژوهش روشمند احساس می‌شود. بنابراین جستار حاضر با عنوان تحلیل بصری نقش مایه‌های اساطیری ساسانی و نمود آن در گرافیک ایران (طراحی پوستر) با هدف رشد هویت درآثارگرافیکی انجام گرفته است.

 

1-2- ضرورت و اهمیت تحقیق

آثار به جای مانده در ایران حاوی باورهای اسطوره‌ای و اندیشه‌های دینی و فرهنگی می‌باشد. شاید به توان گفت مستندترین مدارک برای بازسازی باورها و اعتقادات، آثار به جای مانده از آن دوره می‌‌باشد که بعضاً با کمترین تغییراتی به دست ما رسیده‌اند مروری اجمالی بر آثار هنری دوره ساسانی حکایت از آن دارد که هنرمندان آن عصر پیام‌های متنوعی را در قالب صحنه‌های گوناگون برای مخاطبانی که از دست ساخته‌های وی استفاده کرده اند خلق نموده است.

مهرها، نقوش برجسته، سکه ها، پارچه‌ها و یا گچبری‌های بر جای مانده از آن عصر همگی پیام خاصی را به مخاطب القاء می‌‌کنند که در طیف گسترده‌ای ازمفاهیم سیاسی، اجتماعی، دینی، اساطیری و…. قابل بررسی می‌‌باشند. شناخت و آگاهی بیشتر ما از جوامع گذشته تا اندازه ای وابسته به بررسی و بازخوانی دقیق مفاهیمی‌‌است که به صورت صحنه‌های متنوع بر روی آثار هنری این دوره تجلی یافته اند از این رو در این پژوهش تمام تلاش بر این است با بررسی نقوش اساطیری ساسانی و جمع آوری باورهای اساطیری بتوانیم مجموعه‌ای از نقوش را در کاربرد گرافیک امروزی عرضه نمائیم.

در راستای این پژوهش پس از معرفی اجمالی جامعه و هنر ساسانی به بازشناسی مفاهیم اساطیری ایرانی و غیر ایرانی که بر روی آثارشان نمایش داده شده اند پرداخته شده است.

 

1-3- سوالات تحقیق

1- نقوش ساسانی بر اساس کدام اسطوره‌ها شکل گرفته است؟

2- از کدام حیوانات در نقشمایه‌های ساسانی استفاده شده است؟

3- در شکل‌گیری نقشمایه‌های ساسانی آیا جنیه‌های مذهبی تاثیرگذار بوده است؟

4- چگونه می‌توان نقوش مربوط به گذشته را درگرافیک امروز به کار برد و دچار کهنگی نشد ؟

5- نقوش اساطیری  ساسانی در گرافیک امروز ایران در چه مضمونی بیشتر به کار رفته است؟

6- کاربست نقوش اساطیری ساسانی چه مزایایی برای هویت گرافیک امروز ایران دارد؟

 

1-4- فرضیه

1- به نظر میرسد جنبه‌های تصویری پرندگان اسطوره‌ای ساسانی،بیشتر از سایر نقوش این دوره بر گرافیک معاصر تاثیرگذاشته است.

2- به نظر میرسد با استفاده از نقشمایه‌های ساسانی می‌‌توان به گرافیکی با هویت ملی، مخاطب پسند و تاثیر گذار دست یافت.

1-5 اهداف اصلی و فرعی

هدف اصلی: بررسی نقشمایه‌های ساسانی و میزان اهمیت آنها  در معرفی و هویت  ایرانی در طراحی پوستر  و همچنین بررسی رابطه‌ی مفهومی‌‌نقوش ایرانی و چگونگی درک و فهم آن توسط مخاطب.

هدف فرعی: استفاده از نتایج به دست آمده برای طراحی پوستر با ویژگی‌های خلاق، ماندگار و مرتبط با موضوع.

 

1-6- روش تحقیق- روش جمع آوری اطلاعات

روش انجام تحقیق بر مبنای ماهیت: توصیفی- تحلیلی

روش جمع آوری مطالب از منابع کتابخانه ای، اینترنتی و میدانی(مشاهده آثار و اشیاء) است. سرانجام این پایان نامه بر اساس استخراج مطالب از پژوهش‌های گذشته تنظیم شده است.

 

1-7-کاربردتحقیق

این رساله در 4 فصل به بررسی موجودات اساطیرکهن ساسانی و همچنین نقش این موجودات در آثار و اشیاء می‌پردازد. از قدیم الایام هنرمندان تصورات انسان ها را از دنیای خیالشان به تصویر درمی آوردند. موجودات خیالی نیز که انعکاسی از برداشت های مثبت و منفی انسان از خود و دنیای پیرامون هستند در اشکال گوناگون بازنمایی شده‌اند. امید است که با توجه به سیر پایان نامه در جمع آوری و معرفی نقوش اساطیری این دوره و ارائه نمونه‌های کاربردی درگرافیک امروزی به توان مجموعه‌ای مفید به ادبیات رشته افزود.

 

1-8- پیشینه تحقیق

طبق بررسی‌های انجام شده این گونه استنباط می‌شود که نقوش ایرانی به ویژه عهد ساسانی از جایگاه والایی برخوردار هستند و مطمئناً چنین تمدن عظیمی با ارزش‌های بصری و ویژگی های منحصر به فرد می‌تواند منبع مناسبی برای طراحان گرافیک باشد. در دهه‌های اخیر تحقیق درمورد نقشمایه‌های این دوره مورد توجه حوزه‌های مختلف دانشگاهی و علمی‌‌قرار گرفته‌است و بنابر اهمیت موضوع، پایان‌نامه‌ها، مقالات و کتاب های زیادی در رابطه با نقوش ساسانی به رشته تحریر در آمده است که به اختصار ذکر می‌‌شود. با بررسی پایان نامه های مرتبط و مقالات، با کمتر موضوعی در رابطه با تاثیرگذاری نقوش اساطیری ساسانی بر گرافیک ایران برمی‌خوریم. بنابراین این ضرورت احساس می شد تا با تحلیل و پژوهش در مورد نقوش اساطیری این دوره مجموعه ای مفید به ادبیات این رشته اضافه نمود. وامید است تا به توان با اطلاعات جمع آوری شده به مقوله هویت سازی در طراحی پوستر کمک کرد.

 

 

 

• پایان نامه‌ها

1- رضا جهانفرد، بررسی عناصر نماد در نقش برجسته‌های ساسانی، و تاثیر آن بر گرافیک امروز ایران، کارشناسی ارشد ارتباط تصویری، دانشگاه هنر تهران، 1375.

2- احمد منتظری، بررسی نمادهای دینی در نقش برجسته‌های ساسانی، کارشناسی ارشد نقاشی دانشگاه هنر تهران، 1378.

3- مریم رضایی، بررسی نقوش اساطیری در مهرهای دوره ساسانی، کارشناسی ارشد باستانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، پاییز90.

4- نرگس قدوسی، چرایی و چگونگی استفاده از نقوش سنتی در گرافیک معاصر، کارشناسی ارشد ارتباط تصویری، دانشگاه آزاد، واحد تهران مرکز، 1388.

5- مرضیه پیروزی، نقش باورهای فرهنگی ساسانی در طرح پارچه این دوره، کارشناسی ارشد، پژوهش هنر، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز، بهمن1390.

6- رودیا بنائی، خاستگاه نقوش موجودات تخیلی در هنر دوران ساسانی،کارشناسی ارشد صنایع دستی، دانشگاه هنر تهران، شهریور1386.

7- زهره عباسی شهرستانی، بررسی باستان شناختی نقوش حیوانی، در مهرهای ساسانی مجموعه (نیری) موزه ملی، کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه هنر تهران،1390.

8- ایمان زکریایی کرمانی، بررسی نقوش اساطیری در منسوجات ساسانی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه هنر تهران، 1385.

9- مهدی حق شناس، بررسی نقوش انسانی اساطیری ایران و کاربرد آن در گرافیک محیطی کارشناسی ارشد ارتباط تصویری، دانشگاه هنرهای تجسمی‌‌آزاد اسلامی،1390.

10- ندا داوری، بررسی نمادهای حیوانی ایران در نشانه‌های گرافیکی معاصر،کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر دانشگاه سیستان و بلوچستان،1390.

11- سمانه ارجمند، تحلیل جنبه‌های تصویری پرندگان اساطیری دوره ساسانی و تاثیر آن در گرافیک معاصر ایران، کارشناسی ارشد ارتباط تصویری، دانشکده هنر شاهد، 1389.

12- معصومه حقانی، مفاهیم نمادین در نگاره‌های ساسانی و کاربرد آن در انتقال معنا در گرافیک امروز، کارشناسی ارشد ارتباط تصویری دانشکده هنر، 1388.

 

• مقالاتی که در این زمینه نوشته شده

1- محمد ریاضی، فاطمه ابوترابی، نقش سیمرغ، نشریه طراحی گرافیک ایران- نشان، شماره نوزدهم، بهار 1388.

2- دکتر مهناز شایسته فر، اشرف موسوی لر، بررسی تطبیقی نگاره‌های منسوجات ساسانی و آل بویه(قرن4 هجری/10م) از نظر مبانی هنرهای ایرانی- اسلامی، جلوه هنر، دو فصلنامه پژوهشی، فرهنگی و هنری، دانشگاه هنر دانشگاه الزهرا(س)، شماره22،1382.

3- علیرضا شاه محمدی، تزئینات تاقچه‌های گچی در کاخ‌های ساسانی بیشاپور.

4- دکتر پرویز ورجاوند، سخنی چند درباره آثار معماری ساسانی در ماورالنهر، مجله‌ی هنر و مردم، شماره 150،1352.

5- دکترجمشید آزادگان، باورها، کارکرد و خاستگاه اساطیر، کتاب ماه هنر، فروردین و اردیبهشت1381.

6- ستارخالدیان، تاثیر هنر ساسانی بر سفال دوران اسلامی، باستان پژوه، سال دهم، شماره 16، بهار1387.

7- نصرت الملوک مصباح اردکانی، مطالعه‌ی تاثیر نقش مایه‌های گچبری دوره ساسانی بر نقوش گچبری دوره ساسانی، دو فصلنامه هنرهای تجسمی‌‌نقش‌مایه، سال اول، شماره دوم، پاییز و زمستان1387.

8- افسانه مولایی، سمیه چراغعلی گل، قرینگی در نقوش ساسانی، نشریه اطلاع راستی و کتابداری « کتاب ماه هنر »، شماره 162، اسفند1390.

9- عباس رضایی نیا، بازتاب هنر سیاست و مذهب ایرانی در نقوش بر جسته صخره‌ای دوران اشکانی و ساسانی، جامعه شناسی و علوم اجتماعی « مطالعات ملی »، شماره 36 (علمی‌‌– پژوهشی )زمستان1387.

10- شهره جوادی، فریدون اورزمایی، سنگ نگاره‌های ساسانی، اطلاع رسانی و کتابداری « کتاب ماه هنر » شماره 151، فروردین1390.

11- توماس هونیگ، مترجم حسین بختیاری، بشقاب سیمین ساسانی، نشریه تاریخ بررسی‌های تاریخی مرداد و شهریور 1356- فروردین1390.

 

• کتاب‌های نوشته شده و ترجمه شده در این زمینه

1- رمان گیرشمن، مترجم: بهرام فره وشی، هنر ایران در دوران پارتی و ساسانی، انتشارات علمی‌‌و فرهنگی چاپ دوم، 1370.

2- جان هینلز، مترجم:  ژاله اموزگار و احمد تفضلی، شناخت اساطیر ایرانی، انتشارات چشمه، تهران، 1388.

3- ولادیمیر لوکونین، مترجم: دکتر عنایت الله رضا، انتشارات بنگاه ترجمه، تهران.

4- ملکزاده بیانی، هنرهای زیبای ایران در دوران ساسانی، انتشارات شورای مرکزی جشن شاهنشاهی ایران، تهران.

5- ماریو بوسالی و امبرتو شرانو، مترجم: یعقوب آژند، هنر پارتی و ساسانی، انتشارات مولوی، تهران 1376.

6- حسن پاکزادیان، تاریخ و گاه شماری در سکه‌های ساسانی، حسن پاکزادیان، تهران1384.

7- امین امینی، سکه‌های ساسانی، انتشارات پازینه، تهران، 1389.

8- ابوالقاسم دادفر و عادله غربی، مطالعه تطبیقی نقوش بر جسته هخامنشی و ساسانی در ایران، انتشارات پشوتن، تهران، 1391.

9- جرج راولیسون، هفتمین پادشاهی بزرگ شرقی، تاریخ ساسانیان، کتابخانه بصورت زیر نویس.

10- سعید نفیسی، تاریخ تمدن ایران ساسانی، انتشارات دانشگاه تهران، شماره 146، تهران.

 

1-9- شرح کارعملی

پروژه عملی این پایان نامه طراحی پوستر با الهام از نقش مایه‌های اساطیری ساسانی و تاکید بر هویت ایرانی می‌‌باشد. استفاده از این نقوش علاوه بر بیان هویت از نظر مفهومی‌‌نیز موثر است.

در طراحی پوسترها سعی شده القاء هویت را یک امر ضروری، و راهکارهای مناسب برای رسیدن به این مهم را استفاده صحیح از نقشمایه‌های غنی ساسانی دانسته، لذا مهمترین شاخصه طراحی‌ها ساده سازی و تجزیه خطی نقشمایه‌های اساطیری به وسیله‌ی ابزار راپید و اضافه کردن عناصر بصری به نقشمایه‌هاست.

طی مشاوره‌های انجام شده با اساتید راهنما مقرر گردید، پوسترها به دو غالب سیاه و سفید و رنگی ارائه شود و اینکه طراح می‌‌تواند در طراحی پوسترها تمام یا قسمتی از نقش مایه‌ها را مورد استفاده قرار دهد.

 

 

 

 

3-1- اسطوره و پیشینه آن

3-1-1- ریشه واژه اسطوره

واژه اسطوره درزبان فارسی برگرفته از زبان عبری «الاوسطوره» و «لاسطیره» که جمع مکسر آن اساطیر است و در عربی به معنای حدیثی است که اصلی ندارد. (بهار، 1375: 343)

اسطوره در فرهنگ فارسی معین به:[اسطور= اسطاره، معر. یو. لا.historia ] افسانه ، قصه و سخن پریشان معنی شده است. (معین، 1383: 111)

اما این واژه عربی خود واژه‌ای است از اصل یونانی[1] به معنای استفسار، تحقیق، اطلاع، شرح و تاریخ (همان : 343 )  کلمه اسطوره در زبان فارسی برابر واژه «میت»[2] در زبان انگلیسی و فرانسه و «Mythe» در آلمانی است و اصطلاح«Mythology» به معنای اسطوره شناسی در زبان ماست. واژه‌ی «Myth» از اصل یونانی«Mythos»  به معنای سخن و افسانه گرفته شده است. دربیان مفهوم «میت» گفته اند: مقصود از «میت‌ها» و «اساطیر» هر قوم، پدیده‌ها و حقایق تلخ و شیرین زندگی آن قوم است که با گذشت زمان در هاله ای از افسانه‌ها، داستان ها و خیال پردازی‌ها پنهان شده است و با همین هاله‌های رنگین به دست ما رسیده است. (همان: 344 )

[1]- historia.

[2]- Myth.

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

: سندم متابولیک با افزایش استرس اکسیداتیو و توسعه افسردگی و اضطراب در افراد مبتلا همراه است. مطالعات گزارش نموده اند که ماده کروسین، یک ترکیب کاروتنوئیدی در کلاله زعفران، از خواص آنتی اکسیدانی و ضد افسردگی برخوردار می باشد.

 

هدف: بررسی اثر کروسین بر تعادل پرو اکسیدان آنتی اکسیدان(PAB[1]) سرم در افراد مبتلا به سندرم متابولیک، و ارتباط آن با افسسردگی و اضطراب در آنها

 

روش: این پژوهش، یک کارآزمایی بالینی تصادفی کنترل شده بود که روی 60 فرد داوطلب مبتلا به سندرم متابولیک انجام شد. از معیار انجمن بین المللی دیابت برای تشخیص سندرم متابولیک در افراد استفاده شد. شرکت کنندگان به صورت تصادفی به هر یک از گروه های 30 نفره دارو یا دارونما تخصیص یافتند. گروه دارو روزانه 30 میلی گرم کروسین (2 قرص خوراکی 15 میلی گرمی کروسین)، و گروه کنترل قرص های دارونما را برای مدت 8 هفته متوالی مصرف نمودند. پرسشنامه های افسردگی و اضطراب بک برای تمامی افراد در ابتدا و انتهای مطالعه تکمیل شدند. تعادل پرواکسیدان آنتی اکسیدان سرم به عنوان شاخصی از وضعیت استرس اکسیداتیو در ابتدا و انتهای دوره اندازه گیری گردید.

 

نتایج: میانگین PAB سرم پس از مداخله در گروه دارو به میزان 7/11% کاهش یافت (006/0P=)، در حالیکه در گروه کنترل کاهش قابل توجهی در PAB سرم مشاهده نشد (05/0p>). کاهش بیشتر میانگین PAB سرم در گروه دارو در مقایسه با گروه دارونما قابل توجه بود (014/0P=). درجه افسردگی افراد در گروه کروسین کاهش معنی داری یافت (018/0P=) ولی در گروه دارونما این چنین نبود (05/0p>). اما کاهش بیشتر درجه افسردگی در گروه دارو در مقایسه با گروه دارونما، در کل افرا د قابل توجه نبود (062/0P=) اما در زیر گروهی که دارای درجه خفیف به بالا از افسردگی بودند، تفاوت قابل توجه بود (013/0P=). هیچ تفاوت معنی داری بین دو گروه دارو و دارونما از نظر تغییر درجه اضطراب مشاهده نگردید (05/0p>). همچنین هیچ ارتباط معنی داری بین تغییر مقادیر PAB سرم با تغییر علائم افسردگی و اضطراب مشاهد نشد (05/0p>).

 

نتیجه گیری: کروسین با دوز 30 میلی گرم/روز برای مدت 8 هفته منجر به کاهش معنی دار PAB سرم در افراد مبتلا به سندرم متابولیک گردید. همچنین کروسین با کاهش افسردگی در افراد همراه بود، اما تاثیری بر روی اضطراب آنها مشاهده نشد. اثر کروسین بر PAB سرم مستقل از اثر آن بر علائم افسردگی بود.

 

کلمات کلیدی: استرس اکسیداتیو، PAB، سندرم متابولیک، افسردگی

 

(1) فصل اول.

(1-1) پیشگفتار. 1

(1-1-1) بیان مسئله. 1

(1-1-2) روش کار. 2

(1-1-3) اهداف و فرضیات.. 3

(1-2) كلیات.. 4

(1-2-1) سندرم متابولیک… 4

(1-2-1-1) شیوع و اهمیت.. 4

(1-2-1-2) روش های تشخیص….. 5

(1-2-1-3) سبب شناسی و آسیب شناسی.. 10

(1-2-1-4) روشهای درمانی.. 18

(1-2-2) افسردگی و اضطراب.. 23

(1-2-3) استرس اکسیداتیو. 25

(1-2-3-1) گونه های اکسیژن واکنش زا و نقش آنها 25

(1-2-3-2) استرس اکسیداتیو. 26

(1-2-3-3)اهمیت استرس اکسیداتیو در سندرم متابولیک… 27

(1-2-3-4) سنجش بالانس پرو اکسیدانت – آنتی اکسیدانت.. 28

(1-2-4) زعفران.. 29

(1-2-4-1) گیاه زعفران.. 29

(1-2-4-2) تاریخچه زعفران و جایگاه ایران در تولید زعفران.. 29

(1-2-4-3) خصوصیات و ترکیبات زعفران.. 30

(1-2-4-4) خواص درمانی زعفران.. 33

(1-2-4-5) خواص درمانی کروسین.. 34

(1-2-4-6) خواص آنتی اکسیدانی و ضد افسردگی کروسین.. 35

(2) فصل دوم: 37

(2-1) ارتباط سندرم متابولیک با استرس اکسیداتیو. 39

(2-2) ارتباط استرس اکسیداتیو با افسردگی.. 40

(2-3) ارتباط سندرم متابولیک با افسردگی.. 40

(2-4) اثرات آنتی اکسیدانی زعفران و کروسین.. 41

(2-5) اثرات ضد افسردگی و اضطراب زعفران و کروسین.. 42

(3) فصل سوم: 47

(3-1-1) معرفی پژوهش…. 49

(3-1-2) روش اجرای پژوهش…. 49

(3-1-3) معیارهای ورود و خروج. 49

(3-1-4) تهیه دارو و دارونما 51

(3-1-5) تصادفی سازی.. 51

(3-1-6) داده های دموگرافیک، سابقه بالینی و دریافت های غذایی.. 51

(3-1-7) نمونه خون گیری و نگهداری نمونه ها 51

(3-1-8) مراحل ویزیت بیماران.. 51

(3-1-9) ارزیابی های بالینی و تن سنجی.. 52

(3-1-10) ارزیابی تغذیه و مشاوره تغذیه ای.. 53

(3-1-11) سنجش افسردگی و اضطراب.. 54

(3-1-12) ارزیابی های بیوشیمیایی.. 54

(3-1-13) سنجش بالانس پرو اکسیدان-آنتی اکسیدان.. 54

(3-1-14) روش تجزیه تحلیل آماری.. 57

(3-1-15) ملاحظات اخلاقی.. 58

(4) فصل چهارم: 59

(4-1) مقایسه خصوصیات افراد بین دو گروه دارو و دارونما 61

(4-2) مقایسه دریافت های غذایی بین دو گروه دارو و دارونما 62

(4-2-1) مقایسه دریافت غذایی با یادآمد غذایی 24 ساعته. 62

(4-2-2) مقایسه دریافت غذایی با پرسشنامه بسامد خوراک… 65

(4-3) مقایسه تغییرات پارامترهای تن سنجی بین دو گروه. 67

(4-4) مقایسه مقادیر PAB سرمی قبل و بعد از مداخله. 68

(4-5) مقایسه امتیازات افسردگی و اضطراب قبل و بعد از مداخله. 69

(4-6) بررسی زیر گروه های دارای حداقل امتیاز افسردگی و اضطراب.. 70

(4-7) بررسی ارتباط تغییرات PAB سرم با تغییرات افسردگی و اضطراب.. 72

(5) فصل پنجم: 75

(5-1) بحث و نتیجه‌گیری.. 77

(5-1-1) اثر کروسین بر PAB سرم. 77

(5-1-2) اثر کروسین بر افسردگی و اضطراب.. 78

(5-1-3) ارتباط بین تغییرات PAB سرم و تغییرات افسردگی واضطراب.. 80

(5-1-4) نتیجه گیری.. 80

(5-1-5) محدودیت ها 81

(5-1-6) پیشنهادات برای مطالعات آینده. 81

(6) مـنـابـع. 83

(7) پیوست ها 93

 

تصویر 1- خاصیت آنتی اکسیدانی کروسین علیه سندرم متابولیک و افسردگی.. 2

تصویر 2- تشخیص سندرم متابولیک با معیار WHO… 6

تصویر 3- تشخیص سندرم متابولیک با معیار ATPIII. 6

تصویر 4- تشخیص سندرم متابولیک با معیار AHA/NHLBI. 7

تصویر 5- تشخیص سندرم متابولیک با معیار IDF.. 7

تصویر 6- چاقی زمینه ساز مقاومت به انسولین.. 11

تصویر 7- تشدید مقاومت به انسولین با افزایش اسیدهای چرب آزاد خون.. 11

تصویر8 – عواقب مقاومت به انسولین.. 12

تصویر 9- ارتباط سندرم متابولیک با استرس اکسیداتیو. 27

 

 

تصویر 10- گیاه زعفران.. 29

تصویر11- مهمترین اجزای زعفران.. 31

تصویر 12- ساختار ترکیبات مهم زعفران.. 32

تصویر 13- خواص درمانی زعفران و اجزای آن.. 33

تصویر 14- خواص درمانی کروسین زعفران.. 34

تصویر 15- فلوچارت مراحل اجرای طرح. 50

تصویر 16–روش سنجش پرو اکسیدان-آنتی اکسیدان (PAB) 55

تصویر 17- تغییرات PAB سرم قبل و بعد از مداخله. 68

تصویر 18- مقایسه تغییرات میانگین PAB سرم بین دو گروه دارو و دارونما 69

تصویر 19- مقایسه فراوانی های کاهش درجه های افسردگی و اضطراب بین گروه های دارو و دارونما 71

تصویر 20- خواص آنتی اکسیدانی گزارش شده برای کروسین.. 78

 

جدول1 – خلاصه آخرین اجماع نظرها معیار تشخیص بالینی سندرم متابولیک… 8

جدول 2- توصیه های فعلی برای محیط دور کمر جهت تعیین چاقی شکمی.. 9

جدول3- اختلال عملکرد ارگانهای بدن در سندرم متابولیک 17

جدول 4 – گیاهان دارویی مفید برای محافظت از قلب-عروق و سندرم متابولیک… 21

جدول 5- عمده ترین آنزیم های آنتی اکسیدانی بدن.. 26

جدول 6- آنتی اکسیدانهای غیر آنزیمی مهم بدن.. 26

جدول 7- ترکیب زعفران.. 31

جدول 8- خلاصه یافته های مطالعات پیشین.. 44

جدول 9- توصیه های غذایی مطابق با توصیه های انجمن قلب امریکا 53

جدول 10 – وسایل مورد نیاز برای سنجش PAB.. 56

جدول 11- دستگاه های مورد نیاز برای سنجش PAB.. 56

جدول 12- مقایسه خصوصیات پایه بین دو گروه دارو و دارونما 61

جدول 13 – مقایسه دریافت های غذایی یادآمد غذایی 24 ساعته. 63

جدول 14– مقایسه دریافت های تعدیل یافته یادآمد غذایی 24 ساعته (بر حسب هر 1000 کیلوکالری) 64

جدول 15 – مقایسه دریافت غذایی پرسشنامه بسامد خوراک… 65

جدول 16– مقایسه دریافت غذایی تعدیل یافته پرسشنامه بسامد خوراک (بر حسب هر 1000 کیلوکالری) 66

جدول 17- مقایسه پارامترهای تن سنجی بین دو گروه. 67

جدول 18- مقایسه تغییرات PAB بین دو گروه دارو و دارونما 68

جدول 19- مقایسه امتیازات و درجه های افسردگی و اضطراب قبل و بعد از مداخله. 69

جدول 20- مقایسه خصوصیات اولیه بین دارو و دارونما در زیر گروه های دارای امتیاز خفیف به بالا. 70

جدول 21- مقایسه تغییرات امتیازات افسردگی و اضطراب در زیر گروه های دارای امتیاز خفیف به بالا. 71

جدول 22- بررسی همبستگی های میان تغییرات امتیازات PAB با تغییرات امتیازات افسردگی و اضطراب.. 72

جدول 23- ارتباط تغببر درجه افسردگی و اضطراب با تغییرات PAB سرم. 73

جدول 24- بررسی ارتباط کاهش PAB و کاهش درجه افسردگی در کل افراد شرکت کننده. 94

جدول 25- بررسی ارتباط کاهش PAB با کاهش درجه افسردگی در افراد دارای علائم افسردگی.. 94

جدول 26- بررسی ارتباط کاهش PAB با کاهش درجه اضطراب در کل افراد شرکت کننده. 95

جدول 27- بررسی ارتباط کاهش PAB با کاهش درجه اضطراب در افراد دارای علائم اضطراب.. 95

 

 

(1) فصل اول:

مـقـدمـه

 

(1-1) پیشگفتار

 

(1-1-1) بیان مسئله

 

اصطلاح سندرم متابولیک به گروهی از عوامل خطر‌ساز اشاره دارد و با مجموعه ای از ریسک فاکتورهای قلبی عروقی شامل: چاقی شکمی، پرفشاری خون ، گلوکز خون بالا، تری گلیسیرید خون بالا، سطح پایین لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL[2]) شناسایی می گردد. سندرم متابولیک با افزایش خطر بیماری های قلبی عروقی همراه است، که امروزه از علل اصلی مرگ و میر در بسیاری از کشورها در سراسر جهان به شمار می آید (1). سندرم متابولیک با افزایش 2 برابری خطر بیماری قلبی عروقی و افزایش 5 برابری خطر بیماری دیابت همراه است (2). سندرم متابولیک همچنین با افزایش 2 برابری مرگ و میر ناشی از بیماری قلبی عروقی و افزایش 5/1 برابری مرگ و میز ناشی از دیگر بیماری ها همراه است. متاسفانه شیوع سندرم متابولیک در جهان روند رو به رشدی را می پیماید (1). شیوع سندرم متابولیک در کشور ایران بالاست و در حدود 7/33% تخمین زده میشود و این شیوع با افزایش سن افزایش می یابد و در زنان بیشتر از مردان (42% در مقابل 24%) است (3-5). طبق برخی گزارش ها شیوع سندرم متابولیک در زنان ایرانی در مقایسه زنان کشورهای دیگر بیشتر است، همچنین شیوع سندرم متابولیک در قشر جوان ایرانی به ویژه نوجوانان چاق بسیار بالاست (5-7).

شواهد برخی مطالعات حاکی از آنند که سندرم متابولیک با افزایش احتمال ابتلا به علایم افسردگی مرتبط است (8, 9). این در حالیست که افسردگی یکی از رایج ترین عوارض سلامت روانی است و احتمال می رود که تا سال 2020 به دومین عارضه وسیع در جهان مبدل گردد (10). شواهد اخیر حاکی از آنند که یک ارتباط دو سویه و قابل توجه بین سندرم متابولیک و افسردگی وجود دارد، و نتایج بررسی ها به اهمیت تشخیص زود هنگام و مدیریت افسردگی در میان بیماران مبتلا به سندرم متابولیک اشاره داشته اند (11).

استرس اکسیداتیو به معنای عدم تساوی بین تولید پرو اکسیدانها و آنتی اکسیدانها به نفع تولید پرو اکسیدانهاست، و تصور می شود که نقش موثری در پاتوژنز و توسعه بیماری های مختلف به ویژه بیماری های قلبی-عروقی ایفا می نماید. شواهد علمی اخیر پیشنهاد نموده اند که استرس اکسیداتیو که با اختلال توازن پرو اکسیدان- آنتی اکسیدان (PAB) همراهست، می تواند یک پیش گویی کننده خوب برای خطر بیماری های قلبی عروقی باشد و مطالعات اخیرا PAB را به عنوان یک ریسک فاکتور سودمند برای بیماری های قلبی عروقی پیشنهاد نموده اند (12, 13). سندرم متابولیک، عارضه ای است که با استرس اکسیداتیو مرتبط است و چاقی شکمی (تجمع چربی در شکم) که از ارکان مهم سندرم متابولیک است با افزایش استرس اکسیداتیو و اختلالات انسولینی در بدن مرتبط می باشد (14, 15). بنابراین با توجه به اینکه شواهد علمی حاکی از آنند که استرس اکسیداتیو از ریسک فاکتورهای مهم برای توسعه بیماری های قلبی-عروقی و فشار خون بالا به شمار می آید (16, 17)، لذا کاهش استرس اکسیداتیو می تواند یکی از اهداف درمانی مهم در درمان سندرم متابولیک به شمار آید (15). از طرفی استرس اکسیداتیو می تواند تاثیرات نامطلوبی روی سیستم عصبی گذاشته و در نتیجه با اضطراب یا افسردگی مرتبط باشد. شواهد علمی نشان داده اند که استرس اکسیداتیو می تواند در اتیولوژی بیماری های روانی و عصبی سهیم باشد. چرا که استرس اکسیداتیو بسیاری از عملکردهای مهم سلولی را متاثر می سازد و عواقبی دارد که به ویژه برای عملکرد مطلوب مغز مضر می باشد. هریک از موارد: نقص عملکرد میتوکندریایی، تغییر سیگنال دهی عصبی و ممانعت از تولید سلولهای جدید عصبی می توانند با استرس اکسیداتیو افزایش یابند و لذا در تحمیل بار اضافی به مغز موثر باشند (18).

امروزه استفاده از گیاهان دارویی برای اهداف درمانی مورد توجه دانشمندان حوزه پزشکی سراسر جهان قرار دارد. زعفران یکی از گیاهانی است که به دلیل اثرات مفیدش از جمله کاهش کلسترول خون، خواص ضدالتهابی و خواص آنتی اکسیدانی ممکن است یکی از بهترین مکمل های دارویی برای سلامت قلب و عروق باشد. یافته های برخی از پژوهش های علمی از اثرات آنتی اکسیدانی و هایپولیپیدمیک زعفران حمایت می کنند (19)، و دانشمندان در مطالعات خود توانایی پاکسازی رادیکالهای آزاد توسط اجزای زعفران را نشان داده اند (20, 21). همچنین برخی بررسی ها حاکی از آنندکه زعفران یا اجزای فعال آن دارای خصوصیاتی هستند که منجر به بهبود عملکرد مغزی و بهبود تحویل اکسیژن به بافت ها می گردد (22). مطالعات اخیر اثرات سودمند زعفران را در بهبود افسردگی و بیماری آلزایمر نشان داده اند (23, 24). در این میان یکی از اجزای زعفران با نام کروسین، به عنوان یک عامل احتمالی موثر در کنترل و مقابله با آتروژنز و استرس اکسیداتیو شده مطرح شده است (25).

[1] Pro-oxidant Antioxidant Balance

[2] HDL; High-density lipoprotein

….. 61

6-2) آزمونهای بی خطر بودن و سمیت داروها قبل از کاربرد بالینی.. 61

6-3) بررسیهای بالینی.. 63

6-3-1) داروهای خاص 67

6-3-2) عواملی که در بررسی بالینی موجب اشتباه می شوند.. 68

6-3-3) طراحی و کنترل مطالعات بالینی.. 70

6-4) مروری بر مطالعات گذشته. 71

فصل هفتم.. 75

7-1) مواد و وسایل لازم. 76

7-3) دستگاه‌های مورد نیاز. 77

7-3) محلول‌های مورد استفاده و نحوه تهیه آن‌ها 78

7-4) انتخاب روش آنالیز کروسین.. 78

7-5) رسم منحنی استاندارد کروسین.. 78

7-6) عصاره گیری زعفران و استخراج کروسین.. 80

7-7) تهیه قرص      81

7-8) تعیین دوز و مدت زمان مصرف دارو. 85

7-9) انتخاب بیماران.. 85

7-9-1) شرایط بیماران جهت ورود به مطالعه. 86

 

 

7-9-2) شرایط بیماران جهت خروج از مطالعه. 86

7-9-3) روش انجام مطالعه. 86

7-10) ارزیابی های تن سنجی.. 88

7-11) آزمایش‌های بیوشیمی انجام شده. 89

7-12) روش انجام آزمایش…. 89

7-13) روش تجزیه و تحلیل آماری… 90

فصل هشتم. 92

8-1) بخش اول: توصیف نمونه پژوهش…. 93

8-2) بخش دوم: یافته‌های اصلی پژوهش…. 95

8-2-1) مقایسه تأثیر کروسین بر میزان کلسترول در دو گروه بیماران مورد مطالعه. 96

8-2-2) مقایسه تأثیر کروسین بر میزان تری­گلیسیرید در دو گروه بیماران مورد مطالعه. 97

8-2-3) مقایسه تأثیر کروسین بر میزان LDL در دو گروه بیماران مورد مطالعه. 98

8-2-4) مقایسه تأثیر کروسین بر میزان HDL در دو گروه بیماران مورد مطالعه. 99

8-2-5) مقایسه تأثیر کروسین بر میزان FBG در دو گروه بیماران مورد مطالعه. 100

فصل نهم. 100

9-1) مقایسه تغییرات سطح پروفایل چربی در دو گروه مداخله و کنترل، و مقایسه آن با سایر مطالعات… 101

9-2) مقایسه تغییرات سطح FBG در دو گروه مداخله و کنترل، و مقایسه آن با سایر مطالعات… 104

فصل دهم. 106

10-1) نتیجه‌گیری کلی.. 107

10-2) پیشنهادها 107

کتاب‌نامه. 108

 

فهرست جداول

جدول 1: ریسک فاکتورهای سنتی و جدید بیماری‌های قلبی – عروقی (8). 22

جدول 2: مکانیسم‌های پیشنهادی فعالیت ماده محافظت‌کننده شیمیایی.. 37

جدول 3: اثر سمیت سلولی کروسین بر روی سلول‌های توموری به روش برون تنی (Nair et al., 1995). 42

جدول 4: نسل جدید مواد جانبی مورداستفاده در روش تراکم مستقیم (مرتضوی و همکاران، 1387). 58

جدول 5: آزمون‌های ارزیابی بی‌خطر بودن دارو. 62

جدول 6: تعداد افراد لازم برای آزمون به‌عنوان تابعی از میزان فراوانی اثر دارو. 68

جدول 7: دستگاه‌های بکار رفته. 77

جدول 8: جذب نوری محلول‌های آبی استاندارد کروسین.. 79

جدول 9: فرمولاسیون.. 82

جدول 10: آزمایش‌های بررسی خصوصیات فیزیکوشیمیایی قرص‌های کروسین.. 83

جدول 11: نتایج مربوط به خصوصیات فیزیکوشیمیایی قرص‌ها 84

جدول 12: نتایج مربوط به تست انحلال.. 84

جدول 13: مشخصات زمینهای بیماران تحت مطالعه در دو گروه کنترل و مداخله. 93

جدول 14: مشخصات دموگرافیک و سابقه بیماری‌های زمینه ای بیماران مورد مطالعه در دو گروه کنترل و مداخله. 95

جدول 15: میانگین و انحراف معیار کلسترول قبل و بعد از مداخله در دو گروه بیماران مورد مطالعه. 96

جدول 16: میانه ودامنه چارکی(q3-q1) تری­گلیسیرید قبل و بعد از مداخله در دو گروه بیماران مورد مطالعه. 97

جدول 17: میانگین و انحراف معیار LDL قبل و بعد از مداخله در دو گروه بیماران مورد مطالعه. 98

جدول 18: میانگین و انحراف معیار HDL قبل وبعد از مداخله در دو گروه بیماران مورد مطالعه. 99

جدول 19: میانگین و انحراف معیار قند خون ناشتا (FBG) قبل وبعد از مداخله در دو گروه بیماران مورد مطالعه. 100

 

فهرست نمودارها

نمودار 1: منحنی استاندارد محلول آبی کروسین در طول موج 440 نانومتر. 79

نمودار 2: توزیع فراوانی بیماران تحت مطالعه بر حسب جنس…. 94

نمودار 3: توزیع فراوانی بیماران تحت مطالعه بر حسب رده سنی.. 94

 

بخش اول

کلیات

 

1   فصل اول:

سندرم متابولیک

 

1-1)    سندرم متابولیک

 

1-1-1)    تعریف:

 

سندرم متابولیک (یا سندرم X) مهم‌ترین عامل خطرساز بیماری‌های قلبی عروقی است و شاخه­ای از عوامل خطر بیماری‌های قلبی عروقی به‌حساب می­آید. سندرم متابولیک در بیان ساده، مجموعه‌ای از اختلالات متابولیکی است که خطر بیماری‌های قلبی- عروقی را افزایش می‌دهد، به‌طوری‌که این عارضه با حضور سه یا تعداد بیشتری از عوامل خطر زیر تعریف می‌شود:

 

• چاقی شکمی
• افزایش فشارخون
• افزایش تری­گلیسیرید خون
• افزایش LDL یا کاهش HDL
• افزایش قند خون (23،24)

عمده‌ترین دلیل بروز این عوارض، چاقی شکمی و نهایتاً مقاومت به انسولین است.

شیوع سندرم متابولیک در ایران یکی از بالاترین میزان‌ها را در کل دنیا دارد و به‌طورکلی در حال افزایش است (25). بیش از 20% افراد بالغ در اکثر کشورهای دنیا به سندرم متابولیک مبتلا هستند (24). این میزان در تهران 42% برای زنان و 24% برای مردان و به‌طور کل ۳۳٫۷% برآورد شده است (13). همچنین شیوع سندرم متابولیک در بین دختران 18-15 ساله در شهر مشهد 5/6% است (26). سندرم متابولیک عارضه‌ای است که اغلب افراد به آن دچار بوده ولی از ابتلا به آن آگاهی ندارند (13).

تا اخیراً، اعتقاد بر این بود که سندرم متابولیک و اجزای آن، عوامل خطر مهمی در بروز بیماری‌های قلبی عروقی است، اما تعدادی از صاحب‌نظران پیشنهاد می‌کنند که تعاریف ارائه‌شده از سندرم متابولیک برای جمعیت ایران کاربرد کمتری دارد، به‌عنوان‌مثال ستار و همکاران گزارش کردند که ارتباط ضعیفی بین سندرم متابولیک و اجزای آن با بیماری‌های قلبی عروقی سالمندان وجود دارد (13). هرچند که تعدادی دیگر از صاحب‌نظران معتقدند که ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش می‌دهد (31).